Deze oerbossen moeten wijken voor een mega-skigebied. Wie profiteert van de kaalslag?

Zonsopgang boven de Oekraïense Karpaten. Unesco schreef over dit gebied: ‘Ooit bedekte dit soort bos veertig procent van het Europese continent. Menselijke druk leidde tot de quasi totale verdwijning. Overblijfselen vind je vooral in de Karpaten. Hier leven de bruine beer, de lynx en de bizon.’

© Xander Stockmans

Kort samengevat

• De zakenman die de televisiecarrière van Oekraïens president Volodymyr Zelenski lanceerde, wil het grootste skigebied van Europa bouwen in Europa’s laatste grote wildernis: de Karpaten. Het beschermde bergmassief Svydovets is een van de meest unieke natuurgebieden van Europa. Is Zelenski de zoveelste president die de Oekraïense staat laat bezetten door private zakenbelangen?

• Honderden hectare bos zouden gekapt worden, waaronder oerbos geïdentificeerd door WWF. Een paar dagen geleden begon het staatsbosagentschap die oerbossen te kappen. Ook al is er nog geen milieu-impactanalyse, en ook al waren die bossen in afwachting van officiële bescherming. Dat is onwettig. Het staatsbosagentschap maskeert de houtkap daarom als bosbeheer. Slaagt Oekraïne erin om de Europese milieustandaarden na te leven?

• Er is een vreemde verstrengeling tussen de regionale en lokale overheden, de boswachters, de private investeerders, en de wetenschappers van de milieu-impactanalyse. Allemaal verdedigen ze het skigebied met bizarre samenzweringstheorieën. Het verzet tegen het skigebied noemen ze ‘betaald beroepsactivisme’, een ‘kwalijk gevolg van de Maidanopstand’. Ze verleiden lokale inwoners met beloftes dat het skigebied een wondermiddel is tegen de hoge emigratie en werkloosheid, die nochtans grotendeels het gevolg zijn van hun eigen corruptie.

• Ze krijgen af te rekenen met onverwacht burgeractivisme. Een eigenaar van een houtzagerij in het kleine bergdorpje Lopoechiv trok breed verzet op gang, inmiddels verenigd in de beweging Free Svydovets. Zo brengt een gewone burger de machtigste mensen van zijn land tot in het Hooggerechtshof. Hij is bereid om naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens te stappen.

De avond valt. De ogen van burgemeester Ivan Pavljoetsjok lijken wel bliksems af te vuren. ‘Wat is de bedoeling van dit interview? Bemoei je niet met onze interne aangelegenheden’, briest hij. In een donker steegje naast een wegrestaurant, langs de steenweg tussen het Karpatengebergte en de hoofdstad van de provincie, staat hij ons op te wachten samen met vier van zijn gemeenteraadsleden. De sfeer is grimmig.

Afgelopen zomer viel hij wetenschapper Bohdan Prots aan. Prots was als lid van een officiële delegatie van het ministerie van Ecologie in Pavljoetsjok’s dorp Tsjorna Tysa. De delegatie kwam er ongerepte oerbossen identificeren, dicht bij het beschermde bergmassief Svydovets. Na een initiatief van WWF Oekraïne zouden die bossen onder een strikt beschermingsregime komen.

‘Hoe moeten onze boeren hun typische kaas produceren,’ buldert burgemeester Pavljoetsjok, ‘als ze met hun schapen niet meer bij de graslanden op de top van de berg raken? Want dat heb je met die oerbossen.’

De burgemeester van Tsjorna Tysa is niet blij met vragen naar het geplande skioord: ‘Wat is de bedoeling van dit interview? Bemoei je niet met onze interne aangelegenheden.’

© Xander Stockmans

Aan de telefoon ontkent Prots dat dit het geval is: ‘De echte reden van zijn verzet ligt elders. Zijn dreigende woorden aan mijn adres lieten weinig aan de verbeelding over: “Ik weet wat jullie van plan zijn! Jullie willen het skigebied blokkeren!” Ze dreigden er zelfs mee onze auto’s in brand te steken. We hebben ons dan maar uit de voeten gemaakt.’

Pavljoetsjok had gemeenteraadsleden en inwoners opgetrommeld om de delegatie de toegang tot het bos te ontzeggen. Tot de regering een nieuwe delegatie stuurt, is houtkap er verboden. Maar vorige week schrok Prots zich een bult: het staatsbosagentschap was uitgerekend in die oerbossen beginnen kappen. En de percelen zijn net daar gelegen waar het skigebied zou komen.

Ihor Kolomojski, de derde rijkste man van Oekraïne, wil in de Oekraïense Karpaten het grootste skigebied van Europa bouwen.

Dit is niet zomaar een skigebied. De controversiële zakenman Ihor Kolomojski, derde rijkste man van Oekraïne en eigenaar van de televisiezender die de carrière van president Volodymyr Zelenski lanceerde, wil in de Oekraïense Karpaten het grootste skigebied van Europa bouwen. Er is er al een: Boekovel, waarvan hij 91 procent van de aandelen bezit. Dat gebied wil hij uitbreiden naar de provincie Transkarpatië, aan de grens met Slovakije, Hongarije en Roemenië.

In 2016 publiceerde de vorige provinciegouverneur een triomfantelijk bericht op zijn website: ‘We hebben een akkoord bereikt met de eigenaars van Boekovel. Het skigebied wordt voortgezet in onze provincie. Ik gaf groen licht voor de bouw van 60 hotels, 390 appartementen, 33 kabelbanen, 230 kilometer skipistes, 89 kilometer nieuwe wegen, 120 restaurants, en winkels, fitnesscentra, bankkantoren, parkeergarages en een landingsbaan.’

‘Ze bereiden de vergunningen al voor’, ging hij verder. ‘Het wordt een groot gebied genaamd Svydovets, dat plaats zal bieden aan 28.000 toeristen tegelijk. Het zal 5000 jobs creëren voor de lokale bevolking, en een boost geven aan de lokale economie.’

President Zelenski sprak over de ‘Oost-Europese Alpen’, zonder evenwel naar Svydovets te verwijzen.

De verbindingsweg

Ochtenddauw hangt tussen de met bossen bedekte bergruggen. De zon komt op aan de horizon en doet langzaam de blauwe schijn verdwijnen. Het geluid van kettingzagen uit de ontelbare houtzagerijen, en het gerinkel van bellen rond de nek van koeien die in de weilanden staan te grazen: ze zijn allebei even kenmerkend voor het leven in Lopoechiv. Samen met Tsjorna Tysa is dat een van de dorpen waar het skigebied zou komen.

Vrachtwagens volgeladen met boomstammen rijden af en aan, van het bos naar de houtzagerijen, en terug. Langs de kant van de wegen en in de tuinen van mensen liggen planken, boomstammen en brandhout. Op de achtergrond zijn kaalgekapte bergflanken te zien, alsof een reus een hap uit het bos heeft genomen.

Enkel met een militaire vrachtwagen kan je naar boven rijden. Plots komen we terecht op een nieuw aangelegde bosweg in de buurt van de bron van de rivier de Zwarte Tysa. Langs de kant staan tractoren en liggen gekapte stammen, kilometers ver.

‘De bouw van deze weg zal de logistiek voor het skigebied sterk verbeteren’, schreef de gouverneur twee jaar geleden op zijn website.

‘De bouw van deze weg zal de logistiek voor het skigebied sterk verbeteren.’

Over een periode van twaalf jaar zou Kolomojski’s bedrijf 1,5 miljard dollar investeren. Deze weg die het onherbergzame natuurgebied toegankelijk maakt, wordt vreemd genoeg gefinancierd door de lokale overheden. De protestbeweging Free Svydovets heeft een brief van het districtsbestuur in handen die dit bevestigt.

Nochtans is het onwettig om te bouwen als de investeerder nog niet publiek bekend is gemaakt, en als er nog geen afgeronde milieu-impactanalyse is. ‘Daarom maskeren de staatsbosagentschappen dit als houtkap onder bosbeheersplannen, en als infrastructuurwerken voor dorpen in de buurt. Ze bouwen private infrastructuur met publieke middelen’, zegt activist Oreste Del Sol van Free Svydovets.

‘De bouw van deze weg zal de logistiek voor het skiresort sterk verbeteren’, schreef de gouverneur twee jaar geleden op zijn website. De weg maakt een onherbergzaam natuurgebied toegankelijk voor massatoerisme.

© Xander Stockmans

‘De bouw van deze weg zal de logistiek voor het skiresort sterk verbeteren’, schreef de gouverneur twee jaar geleden op zijn website. De weg maakt een onherbergzaam natuurgebied toegankelijk voor massatoerisme.

© Xander Stockmans

Natuur bedreigd

Uiteindelijk zou meer dan 1400 hectare bos en ongerept oerbos veranderen in een complex voor massatoerisme. Niet ver hiervandaan ligt Unesco-natuurerfgoed van ‘Oude en Voorhistorische beukenbossen van de Karpaten’.

Hier liggen de grootste aaneengesloten oerbeukenbossen van Europa. Bij de voordracht van het gebied in 2007 schreef Unesco: ‘Ooit bedekten deze bossen veertig procent van het Europese continent. Menselijke druk leidde tot de quasi totale verdwijning. Overblijfselen vind je vooral in de Karpaten. Hier leven de bruine beer, de lynx en de bizon.’

Uit hetzelfde document van 2007: ‘In het bergmassief Svydovets vind je de rijkste flora in de hele Oekraïense Karpaten. Het wordt niet bedreigd door ontwikkeling omdat de Oekraïense wet zorgt voor een strikte bescherming. Lokale bosbeheersplannen respecteren die bescherming. Toerisme is beperkt.’

‘Ze willen kunstmatige sneeuw maken met het water van het bergmassief Svydovets.’

Tien jaar later zou dat kunnen veranderen. ‘Zal ik eens een geheim verklappen?’, zegt de adviseur van districts- en provinciebestuur, Jaroslavna Ivanova, sarcastisch. ‘Ik nam persoonlijk deel aan de opmaak van het gedetailleerde territoriaal plan. We zullen niets bouwen in het beschermde bergmassief.’ Het geheim van Ivanova verbergt nochtans drie andere geheimen.

Het eerste: de oerbossen die het staatsbosagentschap deze week begon te kappen onder de legale categorie ‘sanitaire houtkap’ – de ongezonde bomen kappen –, die zijn nog niet beschermd. Maar zolang de procedure van het ministerie loopt, is alle houtkap verboden.

Als deze bossen uiteindelijk aan het beschermde natuurreservaat zouden worden toegevoegd, zou er geen enkele vorm van massatoerisme toegelaten zijn. Dat verklaart volgens Bohdan Prots de agressieve houding van de burgemeester. Hij wil deze procedure blokkeren.

Op weg naar de top van het Svydovets Bergmassief rijden we regelmatig langs vrachtwagens volgeladen met gekapte boomstammen.

© Xander Stockmans

Het tweede geheim: daarnaast zou er wel degelijk gebouwd worden in beschermde natuurgebieden die de Oekraïense regering zelf in het Emerald Netwerk van de Raad van Europa liet opnemen. Daar gelden de EU-standaarden van het Natura 2000-netwerk.

En het derde: er zou tot vlak tegen het Karpatisch Biosfeerreservaat gebouwd worden. Dat is de bufferzone rond het Unesco-reservaat. Het huisvest net zo goed unieke ecosystemen, de best bewaarde in heel Europa. Dat zegt bioloog Fedir Hamor, adjunct-directeur van het biosfeerreservaat.

‘Deze fenomenale natuurwonderen zijn hotspots van biodiversiteit, met 93 bedreigde soorten uit het Red Data Book. Het VN-Biodiversiteitsverdrag van 1992 bevat strikte regels over ontwikkelingsprojecten in gebieden die grenzen aan beschermde reservaten. Het zal moeilijk zijn om in deze kwetsbare natuurgebieden infrastructuur voor massatoerisme te bouwen zónder de Oekraïense en internationale milieuwetgeving te schenden.’

‘Oude gletsjermeren en hele gebieden zullen uitdrogen. De biodiversiteit zal verdwijnen.’

Oksana Stankevytsj, botanist en directeur van de ngo Ekosfera, licht verder toe: ‘Kolomojski wil het water van Svydovets. Meer dan de helft van alle Oekraïense gletsjermeren ligt daar, en de rivier de Zwarte Tysa ontspringt er. Ze willen het water via irrigatie naar zeven kunstmatige meren transporteren om kunstmatige sneeuw te produceren en een skidorp van 28.000 toeristen van water te voorzien.’

‘Eeuwenoude gletsjermeren en hele gebieden waar de Zwarte Tysa door stroomt, zullen uitdrogen. De biodiversiteit zal verdwijnen.’

Het Oekraïense register van geplande milieu-impactanalyses vermeldt bovendien dat het skigebied dagelijks zesduizend kubieke meter afvalwater zal produceren. ‘Ook al voorzien de plannen een waterzuiveringssysteem, een deel van dit water zál in de rivier terecht komen’, zegt Fedir Hamor.

Eerst milieu-impact analyseren

Na de Maidanopstand van 2014 nam het Oekraïense parlement nieuwe milieuwetgeving aan om te voldoen aan de Associatieovereenkomst met de EU. Ostap Jednak was als parlementslid de auteur van de wetgeving. ‘Dit megalomane project van Ihor KoIomojski is een test voor Oekraïne: is ons land in staat om moderne milieuwetgeving ook effectief te doen naleven?’, zegt hij.

Een slecht voorteken is alvast dat het provinciebestuur voor de milieu-impactanalyse van het skigebied geen enkele wetenschapper selecteerde van het Karpatisch Biosfeerreservaat, nochtans de officiële partner van Unesco in Oekraïne.

Coördinator van de milieu-impactanalyse Stepan Pop toont een foto van zijn bezoek aan het gebied van het gepland skiresort samen met Jaroslavna Ivanova, de adviseur van het provinciebestuur die de plannen voor het skiresort promoot. Dat doet vragen rijzen over de onafhankelijkheid van de milieu-impactanalyse. Onder zijn hand het Red Data Book van bedreigde soorten in Oekraïne. Het skisort bedreigt 93 plant- en diersoorten die in het boek opgenomen zijn.

© Xander Stockmans

Coördinator van de milieu-impactanalyse is de fysicus Stepan Pop. Achter zijn bureau in de Universiteit van Oezjgorod hangt een grote kaart van het ‘territoriaal plan van het toeristisch en recreatief complex Svydovets’.

Om zijn wetenschappelijke neutraliteit kracht bij te zetten, haalt hij het Red Data Book van bedreigde soorten erbij. Maar Pop bezocht het gebied samen met Jaroslavna Ivanova, de adviseur van district en provincie die de plannen voor het skigebied promoot. Dat doet vragen rijzen over de onafhankelijkheid van de milieu-impactanalyse.

Pop minimaliseert alle risico’s. ‘Het wordt een prachtig skigebied, even mooi als Courchevel in Frankrijk’, zegt hij. ‘Onze rol is niet om het project te verhinderen, maar het mogelijk te maken met zo weinig mogelijk impact op de natuur. We onderzoeken bijvoorbeeld hoe de klimaatopwarming de toekomst van het skigebied kan beïnvloeden.’

‘Al dat gedoe van die activisten en journalisten, het is een propagandacampagne gesteund vanuit het buitenland’, voegt hij nog toe. ‘Zij vergeten dat hier ook mensen leven, in armoede. Hebben die mensen geen recht op ontwikkeling?’

De belofte van ontwikkeling

Het skigebied Boekovel bereidt zich voor op het komende skiseizoen. De uitbreiding is in volle gang. Graafmachines graven nieuwe wegen uit. Overal hangt de geur van vers asfalt en rijzen appartementsblokken en hotels als paddenstoelen uit de grond.

Het skiresort Boekovel bereidt zich voor op het komende skiseizoen. De uitbreiding is in volle gang.

© Xander Stockmans

Achter de hotelstad ligt Poljanytsja. Het slaperige, pittoreske plattelandsdorpje lijkt wel opgeslokt door het skigebied. Tussen de hoogbouw zie je wat overblijft van de weilanden, de koeien en de dorpswegen.

Een vrouw melkt een koe aan een oud, traditioneel huisje, met daarnaast een groter modern huis. ‘Als weduwe en alleenstaande moeder bracht ik zeven kinderen groot in dit kleine huis met één verdieping, en bedden in de woonkamer’, zegt Sofia Bodnaruk breed glimlachend.

‘Het skioord? Dat heeft ons leven veranderd. Ik werkte er tien jaar als kok in een Italiaans restaurant. Met het salaris kon ik mijn kinderen laten studeren en konden ze nieuwe huizen bouwen.’

‘Corrupte overheden die verantwoordelijk zijn voor de armoede, promoten de mega-investering als tovermiddel. Alleen omdat ze er zelf voordeel uit halen.’

Sofia’s dochter begon op haar negende in de skischool van Boekovel. Tien jaar later haalt ze steevast het podium van snowboardkampioenschappen. Trots haalt Sofia de verzameling medailles boven, waarna ze verse koemelk inschenkt. ‘Bijna al mijn kinderen hebben universiteitsdiploma’s’, zegt ze. ‘En allemaal keerden ze terug naar het dorp.’

Dat maakt van Poljanytsja een uitzondering. Emigratie wordt stilaan een sociale ramp voor Transkarpatië en dat slaat diepe wonden bij de achterblijvers.

De helft van de jongeren emigreert, naar Polen of Tsjechië, op zoek naar werk. ‘Mensen zijn zo wanhopig dat ze een mirakel verwachten’, zegt Svetlana Dzoenzjyk, een actieve inwoner van Jasinja, een onderontwikkeld dorp dat net zoals Poljanytsja opgeslokt zou worden door de uitbreiding van het skigebied.

‘Ze zien in Kolomojski een tovenaar die hen van de ene dag op de andere rijk maakt. Maar dezelfde overheden die met hun corruptie en wanbestuur verantwoordelijk zijn voor de armoede en de emigratie promoten de mega-investering als tovermiddel omdat ze er voor zichzelf voordeel uit halen. Niet omdat ze geven om hun bevolking.’

Vassyl Telytsjoek is directeur van het staatsbosagentschap van Jasinja. Hij is een van de personen die volgens Svetlana voordeel zou halen uit de komst van Kolomojski.

‘Het land zal verkocht worden aan de investeerder’, zegt Telytsjoek. ‘Die beslist zelf waar te kappen. Ze zullen ons compenseren voor verloren inkomsten. Ze zullen ongeveer duizend van onze 27.000 hectare kopen.’

Vassyl Telytsjoek is de directeur van het staatsbosagentschap van Jasinja: ‘Het skiresort betekent een einde aan de emigratie, toeristen om lokale producten aan te verkopen, hotels, belastinginkomsten voor het lokale budget, nieuwe scholen, wegen, een waterzuiveringssysteem en riolering.’

© Xander Stockmans

Het voorlopig nog vredige dorpje Jasinja. Het skiresort zou gebouwd worden op het grondgebied van dit dorp. Omdat de lokale overheid en het staatsbosagentschap er (soms persoonlijke) voordelen uit zouden halen, zijn ze sterke voorstanders van de bouw ervan. Net zoals in Poljanytsja, dat opgeslokt werd door het skiresort Boekovel, zouden deze landelijke taferelen weldra tot het verleden kunnen behoren.

© Xander Stockmans

Ook Telytsjoek verwijst naar de zorgwekkende emigratie en werkloosheid: ‘Het skigebied betekent een einde aan de emigratie; de komst van toeristen om lokale producten aan te verkopen en te ontvangen in hotels; belastinginkomsten voor het lokale budget; nieuwe scholen, wegen, een waterzuiveringssysteem en riolering.’

Maar in Poljanytsja is er al tien jaar een skigebied en het dorp heeft nog altijd geen centrale riolering.

Telytsjoek promoot het skigebied ook als een middel om illegale houtkap te stoppen. ‘Als je mensen economische perspectieven geeft, zullen ze geen hout meer moeten kappen’, zegt hij.

Dat is best verwonderlijk, omdat de Britse ngo Earth Sight vorig jaar in een baanbrekend onderzoek onthulde dat de illegale houtkap het werk is van de staatsbosagentschappen zelf. Overal rond Jasinja en Tsjorna Tysa zie je kaalgekapte bergflanken.

‘Emigratie, armoede, illegale houtkap: het skigebied lijkt wel een tovermiddel om het eigen falen te maskeren’, zegt Svetlana Dzoenzjyk. Zij ziet een andere toekomst voor haar dorp. Ze wil van Jasinja een centrum van duurzaam ecotoerisme maken. De Karpatenconventie van 2003 verplicht Oekraïne trouwens om in de Karpaten alleen duurzame ontwikkelingsprojecten te promoten en de unieke ecosystemen te bewaren.

Voormalig parlementslid Ostap Jednak zegt dat de plannen daarvoor al lang op tafel liggen: ‘Maar ze worden niet uitgevoerd omdat iedereen verblind is. Lokale overheden zien het grote geld van een oligarch maar al te graag naar hun kleine dorpen stromen.’

Wie zijn Ihor Kolomojski en Oleksandr Sjevtsjenko?

De eigenaar van het skigebied Boekovel is het bedrijf Skorzonera. Ihor Kolomojski bezit 91 procent van de aandelen. Kolomojski is de derde rijkste man van Oekraïne. Zijn vermogen wordt geschat op 1,2 miljard dollar. Sinds 2004 investeerde hij 500 miljoen dollar in Boekovel. De rest van de aandelen zit bij de familie van voormalig parlementslid Oleksandr Sjevtsjenko en vijf offshore bedrijven in Cyprus.

‘Niemand weet wie de investeerder van het Svydovets-skigebied zal zijn’, zegt Jaroslavna Ivanova, adviseur van het provinciebestuur. ‘Kandidaat-investeerders zullen zich kunnen melden via een openbare aanbesteding, nadat de milieu-impactanalyse is afgerond.’

Zo hoort het, maar er zijn bewijzen van het tegendeel. Het bedrijf dat zal investeren is al gekend: het is Skorzonera. Op 21 april 2017 diende Skorzonera een officiële aanvraag in bij het lokale district, om een territoriaal plan op te maken voor de uitbreiding van Boekovel. Een jaar eerder had Skorzonera daarvoor een nieuwe afdeling opgericht. Kolomojski’s bank PrivatBank kende nog snel een lening toe aan de directeur, die Kolomojski zelf had benoemd net voor zijn bank genationaliseerd werd wegens grootschalige fraude. Dat blijkt uit een onderzoek van het gerenommeerde Organized Crime and Corruption Reporting Project.

Samen op de foto

Eind december 2017 lanceerde Oleksandr Sjevtsjenko een charmeoffensief bij de staatsbosagentschappen van de gebieden waar hij het skioord wil uitbreiden. Het nationale Staatsbosagentschap publiceerde het volgende bericht mét foto’s op hun Facebookpagina: ‘Onze adjunct-directeur ontmoette parlementslid en investeerder Sjevtsjenko om de bouw van het skigebied Svydovets te bespreken, en de impact ervan op het milieu en de houtindustrie.’

Op de foto’s geeft Sjevtsjenko uitleg bij de kaart van het geplande skigebied. Naast hem staan:

• de directeur van het staatsbosagentschap van Jasinja, Vassyl Telytsjoek;

• de directeur van het nationale staatsbosagentschap, Volodymyr Bondar;

• en de directeur van een ander staatsbosagentschap, die ontslagen werd wegens illegale houtkap in beschermde gebieden, Valery Moerga.

Rechters bespelen

‘Denk je echt dat een normaal bedrijf op deze publieke aanbesteding zou afkomen? Voor een project dat twaalf jaar duurt, in een land met onzekere perspectieven?’, vraag ngo-directeur Oksana Stankevytsj. ‘Dat kan alleen een corrupte oligarch met politieke connecties.’

De connecties gaan rechtstreeks naar de president. Sinds Volodymyr Zelenski het presidentschap en het parlement controleert, zitten de eigenaars van het skigebied Boekovel nog béter verankerd in de politiek dan tevoren. Zelenski werd president dankzij zijn populaire televisieshow op de televisiezender van Kolomojski. Daarna liepen veel leden van Kolomojski’s politieke partij UKROP over naar de nieuwe partij van Zelenski.

Dat Kolomojski weinig te vrezen heeft, bleek al uit het feit dat hij onmiddellijk na Zelenski’s verkiezingsoverwinning terugkeerde uit ballingschap in Londen.

‘Ik denk niet dat Kolomojski rechtstreeks met president Zelenski zal samenwerken om het skigebied mogelijk te maken, dat zou te opvallend zijn’, zegt ex-parlementslid Ostap Jednak. ‘Maar zijn kompaan Sjevtsjenko is wel druk bezig om andere instituten te bespelen: rechters, lokale overheden, staatsbosagentschappen. Kolomojski zelf doet er alles aan om de controle over PrivatBank terug te winnen. Het Internationaal Monetair Fonds maant de Oekraïense regering aan om dat te verhinderen, maar Kolomojski kan rechters bespelen. Als het hem lukt, zal hij zijn geld meteen in het skigebied pompen.’

Activisme

Ex-parlementslid Ostap Jednak zit in de laatste rechte lijn om nationaal adjunct-directeur van het Staatsbosagentschap te worden. ‘Een paar weken geleden begonnen journalisten van Kolomojski’s media mij zwart te maken’, zegt hij. ‘Ik neem aan dat Kolomojski niet gelukkig zou zijn als ik het leiderschap zou overnemen. Ik ga dat skigebied tegenhouden.’

Jednak bezorgt Kolomojski grijze haren vanuit de hoofdstad Kiev. En in een klein bergdorpje, Lopoechiv, begon een gewone man met het verzet: Valera Pavljoek, eigenaar van een houtzagerij.

Valera Pavljoek, eigenaar van een houtzagerij in het kleine bergdorpje Lopoechiv, trok het verzet op gang tegen de plannen voor een megalomaan skiresort in beschermd natuurgebied in de Oekraïense Karpaten.

© Xander Stockmans

‘Ik sleepte de districtsbesturen voor de rechter omdat het territoriaal plan van het skigebied niet werd gepubliceerd’, legt hij uit tijdens een rondleiding in zijn houtzagerij. Op 18 januari 2018 gaf de rechter hem gelijk. Maar het districtsbestuur ging in beroep.

Pavljoek riep de hulp in van Oreste Del Sol, een Frans-Italiaanse boer die vijfentwintig jaar geleden emigreerde naar de Oekraïense Karpaten. Samen mobiliseerden ze het lokale en internationale verzet tegen het geplande skigebied Svydovets.

Tegenwoordig is Free Svydovets een beweging van tientallen ngo’s, coöperatieven, wetenschappers en stichtingen.

‘Ik begrijp dat Kolomojski niet gelukkig zou zijn als ik het leiderschap zou overnemen. Ik ga dat skigebied zeker tegenhouden.’

Tijdens de rechtszitting in het Hof van Beroep filmden activisten een absurd tafereel: Jaroslavna Ivanova gaf de aanwezigen welgeteld tien minuten de tijd om het territoriale plan te bekijken. Maar er was geen enkele rechtszaal groot genoeg om het document volledig uit te rollen. Het meet namelijk acht bij tien meter.

‘Ze zei dat het daarom niet kan gepubliceerd worden’, zegt Del Sol. ‘Heel de planeet staat online, maar een document van acht op tien meer, dat lukt niet. Volgens de Oekraïense wet moeten zulke plannen gepubliceerd worden.’

‘Dat deden we ook’, reageert Ivanova. ‘We stelden het territoriaal plan voor tijdens publieke hoorzittingen in Tsjorna Tysa, Jasinja en Lopoechiv.’ Maar slechts 33 van de 3317 inwoners van Lopoechiv kwamen naar die hoorzitting. Ze was niet voldoende breed bekendgemaakt. Toch gaf het Hof van Beroep Ivanova gelijk.

‘Daarom trokken we naar het Hooggerechtshof’, zegt Pavljoek. ‘En als het nodig is, stappen we naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Maar dat weerhoudt de staatsbosagentschappen er niet van om nu al oerbossen te kappen en verbindingswegen aan te leggen voor het skigebied.’

Dreigementen

‘Dit is een test voor het Oekraïense rechtssysteem’, zegt Ostap Jednak. ‘Kolomojski geeft niet al te veel om het burgeractivisme. Pas als het Hooggerechtshof de vergunningen zou annuleren, zou hij echt bang worden. Kolomojski zal dus zeker zijn tentakels uitspreiden.’

Een kleine ondernemer uit een klein bergdorpje zou zo de derde rijkste man van het land dwarsbomen. Dat is geen alledaags gegeven in Oekraïne.

‘Ik ondervind er dan ook de gevolgen van’, zegt Pavljoek. ‘Een dag nadat we de rechtszaak aanspanden, stuurde het staatsbosagentschap een financiële controleur op ons af. De baas van een lokaal staatsbosagentschap heeft veel macht over de inwoners van zijn dorp. Hij kan ons allerlei controles opleggen. Hij dreigt ermee onze bedrijven te ruïneren als we de rechtszaak niet laten vallen. Maar ik zal nooit opgeven.’

‘Samenzwering van West-Europa’

Alle voorstanders van het skiresort — adviseur Jaroslavna Ivanova, wetenschapper Stepan Pop, staatsbosagentschappen en burgemeesters — gebruikten dezelfde bizarre samenzweringstheorieën:

‘Die pseudoactivisten en pseudowetenschappers worden betaald door westerse stichtingen en de bedrijven achter de West-Europese skigebieden, omdat zij concurrentie uit Oekraïne vrezen. En door de West-Europese regeringen van landen waar Oekraïners aan lage lonen werken. Als Oekraïne economisch ontwikkelt, zullen die landen immers goedkope arbeid verliezen. Die activisten zijn de vijanden van hun eigen land. Dit soort beroepsactivisme is sinds de Maidanopstand van 2014 sterk toegenomen in Oekraïne.’