First voters aan de andere kant van de taalgrens

Complexe compromissen

Bruno Chamberlan (23), opvoeder, sluit zich daarbij aan. Hij woont in Luik, maar volgt de Franse politiek op de voet. Hij vindt het Franse systeem makkelijker om te volgen, omdat er minder compromissen moeten worden gesloten.

‘In België moet je verplicht compromissen sluiten, omdat onze landsstructuur nu eenmaal complex is. Op lange termijn is dat beter voor de bevolking, maar het maakt de Belgische politiek moeilijk te volgen en te begrijpen.’

Gaupin wil politiek wel begrijpen, maar geeft toe dat informatie zoeken tijd vraagt. ‘Op sociale media voeren politici ofwel propaganda, ofwel bekvechten ze’, vertelt hij. Hij wantrouwt de informatie die hij daar vindt en volgt geen politici online. Hij stoort zich aan de populistische praat die hij daar terugvindt.

‘Populisten verdraaien en overdrijven de waarheid, zodat bepaalde feiten toch maar passen binnen hun politieke overtuiging. Ze herkauwen en hervormen informatie in hun voordeel.’ Voor Gaupin is het duidelijk: zo’n personen horen niet aan het hoofd van België te staan.

Volgens Chamberlan is populisme dan weer een probleem dat na verloop van tijd vanzelf verdwijnt. ‘Mensen herinneren het zich wel als iemand liegt tegen hen. Na twee of drie keer beseffen ze wel dat de politicus in kwestie weinig realiseert van wat hij belooft.’

Een op elf miljoen

Toch zou volgens de studie van Latitude Jeunes slechts 29% van de Waalse jongeren thuisblijven als stemmen niet langer verplicht was. Redenen daarvoor zijn wantrouwen, desinteresse of het idee dat stemmen niets uithaalt. Gaupin weerlegt die laatste reden: ‘Je kan stellen dat één stem op elf miljoen mensen niet veel uitmaakt, maar als iedereen zo denkt, betekenen de verkiezingen niet veel meer.’

Chamberlan wil de kans niet ontlopen om van zich te laten horen. ‘Politiek intrigeert mij en heeft een invloed op mijn dagelijks leven als opvoeder.’ Hij vindt het belangrijk te kiezen wie ons land zal besturen, wie de belangrijke beleidskeuzes zal maken, maar beseft wel dat je een zeker optimisme moet bezitten om te gaan stemmen. ‘Je moet geloven dat het beter kan worden.’

‘Politici luisteren te weinig naar ons, maar wij zijn wel de volwassenen van morgen.’

Het kan enkel beteren als de representatie beter zit, zegt Gaupin. ‘We willen diverse politici, die een goede afspiegeling zijn van onze samenleving. Dat kan enkel als we allemaal gaan stemmen.’ Delattre wil haar stem dan weer gebruiken om duidelijk te maken dat verandering aan de orde is. ‘Al is mijn stem maar een kleine druppel in een gigantische oceaan, ik wil stemmen om te laten zien dat ik niet akkoord ben met hoe het nu is.’

Uit het onderzoek Être jeune en 2023 van de Waalse jongerenraad Forum des Jeunes blijkt dat Waalse jongeren wel nog geloven in de Belgische democratie.  Al moeten ze volgens hen meer betrokken worden. ‘Jongeren zijn legitiem’, klinkt het bij het Forum. ‘Politiek is niet voor iedereen een groot of moeilijk woord, maar het moet inclusiever.’

Volgens Delattre nemen politici jongeren niet serieus, als gevolg van de generatiekloof. ‘Denken ze dat we niet begaan zijn met politiek omdat we nog jong zijn? Omdat we nog studeren? Als we niet begaan zijn, is dat het gevolg van ons niet te betrekken.’

Dat kan Gaupin beamen. ‘Politici luisteren te weinig naar ons, maar wij zijn wel de volwassenen van morgen.’ Dat begrijpt hij niet, want hij ziet groeimarge binnen partijen. ‘Als partijen moeite zouden doen, zouden jongeren mee kunnen groeien met hen. Maar dat kan enkel als ze ons nu al beginnen te vertegenwoordigen.’

Hoewel jongeren nog in de democratie geloven, klinkt de vraag naar verandering steeds luider. Ze wijzen daarvoor naar het systeem, maar kijken ook naar zichzelf. Volgens het Forum zijn ze bereid hun gewoontes bij te sturen als dat nodig is voor een betere toekomst.

Denk daarbij aan vegetarisch eten, lokaal winkelen of met de trein reizen in plaats van met het vliegtuig. Al is de kostprijs van deze nieuwe gewoonten wel een obstakel voor menig jongere. 

Rooskleurige toekomst?

Het is net over hun toekomst dat Waalse jongeren wakker liggen. 7 op 10 kijkt niet optimistisch naar de evolutie die zich voordoet in onze samenleving. Wat niet hoeft te verbazen volgens het Forum. In zijn rapport haalt het aan dat personen die na 1993 geboren zijn al verschillende crisissen doormaakten: terroristische aanslagen, financiële crisissen, de klimaaturgentie en Covid-lockdowns. Oorlog keerde terug naar Europa, met de inval van Rusland in Oekraïne.

Maar Gaupin vindt dat polarisering momenteel het grootste gevaar is in de samenleving. ‘Of het nu extreemlinks of -rechts is, ik hoop dat ze niet aan de macht komen.’ Hij vraagt zich af in welke samenleving we over enkele jaren zullen leven.

'Ik wil niet extreem stemmen, maar de extremen zijn de enige partijen die verandering beloven.'

‘We willen niet zoals onze grootouders in oorlog leven, met extreme politiek. Ik heb echt geen zin om onder het beleid van Vlaams Belang te leven.’ Al merkt hij wel een Europese tendens op: ‘In verschillende Europese landen zie je dat extreme partijen verkozen worden. Dat maakt mij echt bang.’

Of die tendens zich naar België zal vertalen, valt nog af te wachten. In tegenstelling tot Vlaanderen is extreemrechts in Wallonië minder aanwezig. Je vindt er de partij Chez Nous, maar die is voorlopig enkel online populair. Maar extreemlinks is dan weer sterker aanwezig met 14,5% volgens de laatste peiling van De Morgen.

‘Ik wil niet extreem stemmen’, zegt Delattre. Ze haalt aan dat de geschiedenis al meermaals bewezen heeft dat niets goed volgt uit extremen. Al snapt ze wel waarom kiezers daar hun toevlucht zoeken: ‘Crisis heerst in onze samenleving en de extremen zijn de enige partijen die verandering beloven.’

Daar is Chamberlan het niet mee eens. ‘Als extreemrechts aan de macht komt, zullen kiezers teleurgesteld zijn, want de partijen laten zich verkiezen op basis van valse beloftes en illusie.’ Hij walgt van de manier waarop ze sociale rechtvaardigheid beloven door migranten te viseren.

Klimaaturgentie, nog steeds

Al is en blijft klimaat de grootste zorg bij jongeren. Hoewel Delattre, Gaupin en Chamberlan hoogopgeleid zijn, blijkt de onrust over het klimaat de sociale klassen te overstijgen. In totaal maakt 72% zich zorgen over het klimaat.

De zorg is iets frequenter aanwezig bij jongeren uit welvarende gezinnen, maar 67% van de jongeren die opgroeiden in een bescheiden gezin geeft toch ook aan wakker te liggen van het klimaat.

Gaupin: ‘We zitten echt in een kritieke periode, maar er zijn geen maatregelen meer genomen sinds ... ja, sinds wanneer eigenlijk?’ Jongeren kiezen er dan zelf voor om hun gedrag te veranderen. 77% geeft aan zowel hun consumptiegedrag als hun vervoersmiddelen aan te passen vanwege klimaatovertuiging.

'Pak de grote vervuilers aan, ook de financieel sterke bedrijven.'

Daarvan geeft 61% wel aan dat er nog ruimte is voor verbetering. Daartegenover staat een kleine groep van 9% die expliciet aangeven hun gewoontes niet te willen aanpassen.

Delattre en Chamberlan betreuren dat. ‘Tijdens de coronapandemie vlogen we met z’n allen minder, er was minder transport en minder vervuiling’, zegt Delattre. ‘Dat had bijna onmiddellijk effect op de natuur, die kon zich herstellen.' Ze vraagt zich af waarom we niet terug op de rem kunnen gaan staan om de natuur ruimte te geven.

Chamberlan vindt dat de verantwoordelijkheid niet enkel bij burgers moet liggen. ‘De klimaatstrijd moet vanuit sociaal standpunt gevoerd worden. Pak de grote vervuilers aan, ook de financieel sterke bedrijven én de olielobby.’

Durf, duiding, dialoog

Hoe zouden de Waalse jongeren zich wel gehoord en geïntegreerd voelen in de Belgische politiek? Chamberlan is op zoek naar eerlijkheid en duiding bij keuzes, Delattre wil dat partijen durven aangeven dat ze niet akkoord zijn en Gaupin wil gewoon in dialoog gaan met zijn vertegenwoordigers. 

‘Waar zijn politici die praten met mensen én met elkaar? Die standpunten durven innemen en kunnen discussiëren over hun mening’, vraagt Gaupin zich af. Hij is het beu dat ze elkaars persoonlijkheid aanvallen in plaats van elkaars argumenten of standpunten.

'Partijen moeten durven zeggen waar het op staat.'

Op beleidsniveau stelt het Forum des Jeunes voor dat politici werken met een zogenaamde jeugdstrategie. Dat kan een breder referentiekader vormen voor alle beleidsniveaus, om makkelijker beslissingen te maken over thema’s die een rechtstreekse invloed hebben op jongeren.

Als dat referentiekader en de bijbehorende beleidskeuzes dan onderbouwd zijn met concreet wetenschappelijk onderzoek of peilingen, lijkt Chamberlan dat een goed idee. ‘Politici moeten concreet en eerlijk kunnen uitleggen waarom ze welke keuzes maken.’

Hij is dan weer minder fan van politici die kleine nieuwsfeiten opblazen om hun ideeën te verkopen, want dan verliezen ze het grotere doel uit het oog. Als voorbeeld geeft hij de zaak Sanda Dia. ‘Als politieke partij kan je daarop reageren, zeggen dat het onaanvaardbaar is. Maar uit respect misbruik je dat niet om stemmen te verzamelen.’

Duidelijke partijstandpunten, bestaat dat nog? Dat vraagt Delattre zich af. ‘Iedereen heeft een mening, maar al die meningen lopen door elkaar.’ Ze vindt voorlopig haar weg niet in het partijendoolhof. Partijen moeten meer durven, vindt ze. ‘Ze moeten aangeven dat het zo niet langer verder kan, ze moeten durven zeggen waar het op staat.’