Ga naar Gaza, jongeman!
Palestijnse gezinnen uit elkaar gerukt om joodse meerderheid in Israël te behouden
Palestijnen denken beter twee keer na voor ze trouwen, want veel stellen kunnen niet samen zijn omdat de partners verschillende identiteitsbewijzen hebben. Hoewel de Palestijnen één volk zijn, hebben ze, op een oppervlakte kleiner dan België, vier mogelijke identiteitsbewijzen. Israëls verdeel-en-heersbeleid reikt tot in de slaapkamer.
Hoewel de Palestijnen één volk zijn, hebben ze vier mogelijke identiteitsbewijzen, vaak zelfs binnen hetzelfde gezin.
© Sam Asaert
Het uitzicht vanaf het dak van het flatgebouw is grauw. Waar je ook kijkt staan kleurloze flats die veel hoger zijn dan officieel mag en er worden overal nog verdiepingen bijgebouwd. Tussen twee gebouwen ligt een afvalberg van zeker twee etages hoog. We zijn in Kufr Aqab, een wijk die administratief bij Jeruzalem hoort, maar van de rest van de stad gescheiden wordt door de muur. In dit gebouw wonen Reema en Walid**[*]** met hun vierjarige zoontje.
Hoewel ze beiden Palestijns zijn, naar dezelfde universiteit gingen en zo’n twintig kilometer van elkaar opgroeiden, heeft Walid een identiteitskaart van de Westelijke Jordaanoever, terwijl Reema een permanent verblijfsstatuut in Jeruzalem heeft. Daardoor mogen of kunnen zij nergens samenwonen. Walid mag niet in Israël of Oost-Jeruzalem gaan wonen, terwijl Reema haar verblijfsstatuut kan verliezen als ze buiten Jeruzalem woont.
Veel stellen in hun situatie gaan daarom naar Kufr Aqab, ondanks de slechte reputatie van de wijk: ‘Dit is een van de weinige plekken waar mensen met een Jeruzalem-ID getrouwd met mensen uit de Westelijke Jordaanoever kunnen samenwonen’, zegt Reema. ‘Onze droomplek is het niet. Iedereen wenst een huis in een degelijke, nette buurt in plaats van een onveilige wijk als deze, maar op dit moment is het een oplossing.’
Het recht op een gezinsleven is een universeel mensenrecht, maar voor het Israëlische gerecht is het blijkbaar een gunst.
Welk identiteitsbewijs een Palestijn heeft, hangt af van dat van zijn ouders en of hij in Gaza, Israël, Oost-Jeruzalem of ergens anders op de Westelijke Jordaanoever geboren is. Elk identiteitsbewijs brengt andere rechten en beperkingen mee. Zelfs leden van hetzelfde gezin hebben vaak verschillende identiteitsbewijzen, waardoor vrouwen van hun man gescheiden worden, kinderen van hun ouders en broers van hun zussen.
Hoewel het recht op een gezinsleven een universeel mensenrecht is, beschouwt het Israëlische gerecht het blijkbaar als een gunst. De volledige controle over de bevolkingsregisters is voor de Israëlische staat een krachtig instrument om de Palestijnen van elkaar te scheiden, hun rechten te ontnemen en hen te controleren en in aantal te beperken. Demografische belangen wegen zwaar.
Demografie vermomd als veiligheid
In 2003 maakte het parlement de afschaffing van gezinshereniging (zie kaderstuk) officieel met een amendement op de wet ‘Burgerschap en toegang tot Israël’. Door de wet kunnen Palestijnen uit de Westelijke Jordaanoever en Gaza niet naar Israël komen voor gezinshereniging. Huwelijken tussen Palestijnen in Israël (een op de vijf inwoners van Israël, inclusief het bezette Oost-Jeruzalem) en Palestijnen uit de Westelijke Jordaanoever komen vaak voor.
‘Demografie is heel belangrijk voor de joodse staat, want zonder joodse meerderheid heb je geen joodse staat.’
Advocate Sawsan Zaher werkt rondom gezinshereniging voor de ngo Adalah, die opkomt voor de rechten van deze Palestijnse minderheid in Israël: ‘Volgens Israël is het verbod op gezinshereniging noodzakelijk om veiligheidsredenen, maar in feite is het een racistische wet. Elke Palestijn wordt beschouwd als een bedreiging van de veiligheid, gewoon omdat hij Palestijns is. De Palestijnen zouden volgens Israël misbruik maken van de Israëlische identiteitskaart die ze krijgen om terroristische aanslagen te plegen, maar iedereen weet dat het echte doel demografisch is. Demografie is heel belangrijk voor de joodse staat, want zonder joodse meerderheid heb je geen joodse staat.’
Adalah diende in 2003 een verzoekschrift in om de wet af te schaffen. Het vroeg de staat daarbij ook om statistieken van het aantal Palestijnen uit Gaza en de Westelijke Jordaanoever dat gezinshereniging had misbruikt om terroristische aanslagen te plegen. Volgens Israël ging het over een periode van tien jaar om 26 mensen of 0,02 procent van de ongeveer 130.000 Palestijnen die volgens het Israëlische ministerie van Binnenlandse Zaken in die periode via gezinshereniging naar Israël waren gekomen.
Welk identiteitsbewijs een Palestijn heeft, hangt af van dat van zijn ouders en dat van zijn geboorteplaats. Elk identiteitsbewijs brengt andere rechten en beperkingen.
© Sam Asaert
De muur voor een joodse meerderheid
‘Het verbod op gezinshereniging kwam er niet toevallig tegelijk met de bouw van de muur tussen Israël en de Westelijke Jordaanoever’, zegt Zaher. De plannen voor de stadsontwikkeling van Jeruzalem streven naar 60 procent joodse en 40 procent andere inwoners tegen 2020. Daarom loopt de muur zo dat ongewenste delen van Jeruzalem, waar veel Palestijnen wonen, aan de Palestijnse kant liggen. De bedoeling is dat Jeruzalem die gebieden op termijn afstoot om zo minder Palestijnen te hebben. Tegelijk zou de stad meer joodse inwoners krijgen door illegale joodse kolonies in de Westelijke Jordaanoever officieel bij Jeruzalem in te lijven.
Jeruzalem wil dus gaan goochelen met de stadsgrenzen om de joodse meerderheid in de stad te behouden. ‘Ze willen wel de regio Oost-Jeruzalem, maar niet zijn inwoners’, zegt Mohammad Shihabi, advocaat bij het gemeenschapscentrum van de Al-Quds Universiteit. ‘Ze nemen maatregelen om de Palestijnse bevolking te lozen, maar besmuikt. Het gaat om een stille verdrijving.’
‘Ze maken het leven voor de Palestijnen in Jeruzalem zo moeilijk mogelijk: door het intrekken van verblijfsvergunningen, belastingen, gebrek aan dienstverlening, collectieve straffen, …’
‘Ze maken het leven voor de Palestijnen in Jeruzalem zo moeilijk mogelijk: door het intrekken van verblijfsvergunningen, belastingen, gebrek aan dienstverlening, collectieve straffen, door geen toegang te geven tot land en bouwvergunningen, huizen af te breken, enzovoorts’, zegt Shihabi. Ook het verbod op gezinshereniging maakt deel uit van deze politiek.
Sinds 2000 kan de huwelijkspartner enkel nog tijdelijk tot Israël toegelaten worden. Zaher: ‘Je hebt dus een partner met een permanente, en een partner uit de Westelijke Jordaanoever met een tijdelijke verblijfsvergunning.’ Geen van beide partners is staatsburger en door dat onzekere statuut leven zulke stellen voortdurend in extreme stress.
Soead, een van de vele slachtoffers van de afschaffing van gezinshereniging, kan dat beamen. Ze verhuisde van de Westelijke Jordaanoever naar Oost-Jeruzalem, waar ze met een tijdelijke vergunning bij haar man en kinderen woont: ‘We hebben geen enkele stabiliteit. Soms zit ik maandenlang zonder vergunning om in Jeruzalem te blijven. Ik voel me dan verstikt. Ik kan niet gaan werken en zit thuis vast omdat ik anders riskeer gedeporteerd te worden.’
Twintig jaar zonder burgerrechten
Inwoners van de Westelijke Jordaanoever moeten bovendien aan allerlei voorwaarden voldoen om een tijdelijke vergunning te krijgen: vrouwen kunnen vanaf hun 25ste een aanvraag doen, mannen vanaf hun 35ste. Het proces neemt vanaf de aanvraag nog makkelijk anderhalf tot twee jaar in beslag. Je kunt ook geweigerd worden om veiligheidsredenen zonder dat Israël daar uitleg bij hoeft te geven. Er hoeft alleen maar iemand uit je naaste familie op een lijst van de veiligheidsdienst te staan, terwijl lang niet iedereen op zo’n lijst iets te maken heeft met terrorisme.
Een tijdelijke verblijfsvergunning geeft enkel het recht in Israël te verblijven, maar geen van de andere rechten die een Israëlische burger heeft. ‘Mensen die in 2001 trouwden zitten nu al bijna twintig jaar vast met zo’n tijdelijke vergunning. Elk jaar moeten ze door een ingewikkeld bureaucratisch proces om hun vergunning te vernieuwen. Hun hele leven moeten ze het stellen zonder sociale rechten of burgerrechten en zonder enige mogelijkheid een beter statuut te krijgen’, zegt Dani Shenhar van de Israëlische mensenrechtenorganisatie Hamoked.
De Palestijnen met een permanent verblijfsstatuut in Jeruzalem kunnen evenmin bij hun huwelijkspartner in de Westelijke Jordaanoever gaan wonen. Ze kunnen namelijk hun verblijfsstatuut verliezen als ze niet kunnen aantonen dat Jeruzalem het centrum van hun leven is. Sinds 1967 verloren minstens 14.595 Palestijnen uit Oost-Jeruzalem hun permanent verblijfsstatuut, waarvan 10.000 na het sluiten van het tweede Oslo-akkoord in 1995.
Gevangen in Gaza
Voor inwoners van Gaza gelden weer andere regels. In 2008 werd het verbod op gezinshereniging voor hen strenger. Sindsdien kunnen Palestijnen uit Gaza op geen enkele manier meer legaal bij een huwelijkspartner in Israël of Oost-Jeruzalem wonen, ook niet met een tijdelijke vergunning. ‘Gaza werd tot vijandig buitenlands gebied uitgeroepen en mensen uit Gaza worden automatisch geacht gevaarlijk te zijn’, zegt Shenhar.
Gazanen krijgen amper nog vergunningen om het gebied te verlaten, tenzij om uitzonderlijke humanitaire redenen, maar zelfs in extreme noodgevallen wordt niet noodzakelijk een vergunning verstrekt. Trouwen, of je ouders of kinderen zien, tellen niet als humanitaire reden. Hoewel Israël met het tweede Oslo-akkoord de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook erkende als een territoriale eenheid die behouden moet worden, behandelt het beide gebieden alsof het verschillende landen zijn.
Het adres dat van iemand in het bevolkingsregister geregistreerd staat, wordt door Israël als een nationale status gezien. Aangezien alle wijzigingen in het bevolkingsregister in 2000 bevroren werden, konden mensen uit Gaza die een gezin gesticht hadden op de Westelijke Jordaanoever hun adres niet meer officieel daarheen laten overzetten als ze dat eerder niet gedaan hadden. Zo werden tussen 2004 en 2010 94 mensen van de Westelijke Jordaanoever naar Gaza gedeporteerd omdat hun adres daar nog geregistreerd stond.
Hoewel Palestijnen uit Gaza het gebied onder geen enkel beding uit mogen, kunnen Palestijnen uit de Westelijke Jordaanoever wel naar Gaza verhuizen als ze daar getrouwd zijn. Daar zijn wel zware gevolgen aan verbonden: wie van de Westelijke Jordaanoever naar Gaza verhuist, ondertekent een eed die de verhuizing permanent maakt. Zo iemand kan zijn of haar familie op de Westelijke Jordaanoever voortaan dus enkel nog met een vergunning voor uitzonderlijke humanitaire omstandigheden zien, bijvoorbeeld bij het overlijden van een gezinslid.
Ook partners met Israëlisch burgerschap of een permanent verblijfsstatuut kunnen bij hun huwelijkspartner in Gaza wonen met een speciale vergunning. Elke zes maanden moeten ze dan naar Israël om de vergunning te vernieuwen, een tijdrovende procedure die ertoe leidt dat gezinnen vaak langere tijd van elkaar gescheiden zijn.
Dat verhuizen naar Gaza wel gefaciliteerd wordt, sluit perfect aan bij Israëls demografische doeleinden. Elke Palestijn die daar gaat wonen, is een Palestijn minder in Oost-Jeruzalem of Israël.
‘De wet zal niet ingetrokken worden, want politiek gaat het er alleen maar op achteruit’, zegt Zaher. Dani Shenhar van Hamoked vreest zelfs voor de toekomst van mensenrechtenorganisaties in Israël: ‘We staan erg onder druk. De Israëlische overheid dringt er bij Europese donorlanden op aan om te stoppen met het financieren van mensenrechtenorganisaties in Israël.’
‘Demografie is heel belangrijk voor de joodse staat, want zonder joodse meerderheid heb je geen joodse staat.’
‘Wanneer het bijvoorbeeld gaat om mensen die hun verblijfsstatuut in Jeruzalem onrechtmatig verliezen, spelen we een belangrijke rol om dat onder controle te houden. Zonder ons zouden ze een privé-advocaat moeten inschakelen. De meeste mensen kunnen zo’n advocaat niet drie tot vijf jaar betalen en zouden hun verblijfsstatuut dus definitief verliezen. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken zou zijn zin kunnen doen zonder ngo’s. Dat is denk ik waar de overheid op aanstuurt’, zegt Shenhar.
[*]Oost-Jeruzalem hoort bij de Westelijke Jordaanoever, maar wordt in dit artikel voor de duidelijkheid in verband met de verschillende identiteitsbewijzen apart behandeld.
Eén volk, vier identiteitsbewijzen: een overzicht
Palestijnen met Israëlische identiteitskaart
– Mogen officieel niet wonen op de Westelijke Jordaanoever, uitgezonderd Oost-Jeruzalem
Palestijnen met permanent verblijfsstatuut in Israël (Jeruzalem-ID)
– Hebben een permanent verblijfsstatuut waarmee ze in Oost-Jeruzalem of Israël kunnen wonen
– Kunnen hun verblijfsstatuut verliezen als ze niet kunnen aantonen dat Jeruzalem het centrum van hun leven is
– Zijn geen burgers van een land, dus zijn ze stateloos als ze hun verblijfsstatuut verliezen
– Kunnen een partner van de Westelijke Jordaanoever met tijdelijke verblijfsvergunning bij hen laten wonen als die aan de strenge voorwaarden voldoet
Palestijnen met Westelijke Jordaanoever-identiteitskaart
– Kunnen voor gezinshereniging naar Israël of Oost-Jeruzalem als ze aan de strenge voorwaarden voldoen
– Als een huwelijkspartner met een permanent verblijfsstatuut in Oost-Jeruzalem bij hen komt wonen, riskeert die zijn verblijfsstatuut te verliezen. Hoewel dat indruist tegen de Israëlische wet is het schering en inslag.
Palestijnen met Gaza-identiteitskaart
– Kunnen Gaza niet uit zonder speciale humanitaire toelating
– Niemand anders kan Gaza in zonder speciale toelating
– Kunnen niet voor gezinshereniging naar Israël of de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, verhuizen
– Kunnen een partner uit de Westelijke Jordaanoever bij hen laten wonen als die zich ertoe verbindt nooit meer naar de Westelijke Jordaanoever terug te keren
– Kunnen een partner uit Israël of Oost-Jeruzalem met tijdelijke verblijfsvergunning bij hen laten wonen, maar bij het vernieuwen van de vergunning zijn gezinnen vaak langere tijd van elkaar gescheiden
Deze reportage kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos
Dit artikel werd geschreven voor het zomernummer van MO*magazine. Voor slechts €28 kan u hier een jaarabonnement nemen!