‘Ga naar Europa, daar word je geholpen’
Griekse regering zet kwetsbare vluchtelingen in onleefbaar kamp
Tessa Kraan
12 mei 2021
Fotografe Tessa Kraan tekende op hoe de meest kwetsbare vluchtelingen op Lesbos aan hun lot worden overgelaten, nu kleine opvanginitiatieven gedwongen moeten sluiten. ‘Vluchtelingen hebben een plek nodig om te helen, die hen voorbereidt op integratie in de samenleving.’
De Griekse regering maakt de verkiezingsbeloftes waar: kleine opvanginitiatieven zoals het kamp Kara Tepe moeten sluiten en bewoners worden overgeplaatst naar kampen gerund door de overheid. Maar vaak zijn het die kleine initiatieven die het beste zijn uitgerust om de meest kwetsbare vluchtelingen te ondersteunen. Dat kon fotografe Tessa Kraan optekenen op Lesbos.
Met moeite beweegt Khaled Al-Afat (33) uit Syrië zich in zijn rolstoel voort over de ruwe ondergrond van het vluchtelingenkamp Mavrovouni op het Griekse eiland Lesbos. Bergafwaarts rijden lukt hem niet alleen. Daarvoor zijn de remmen niet sterk genoeg. Een vriend moet voorkomen dat hij ongecontroleerd naar beneden dendert.
Al-Afat werd eind april samen met zo’n 400 andere bewoners overgeplaatst vanuit het beter georganiseerde kamp Kara Tepe naar Mavrovouni, dat ook bekend staat als Moria 2. Onder hen bevinden zich mensen met lichamelijke beperkingen, psychische problemen, chronische aandoeningen en ouderen.
Moria 2. Honderden tenten op de droge grond, pal naast de zee.
Volgens dokters, psychologen en sociaal werkers gaat het om extreem kwetsbare mensen, voor wie het leven in de kampen ernstige gevaren en grotere beperkingen met zich meebrengt.
Het vluchtelingenkamp Kara Tepe bestaat sinds 2015 en was, in tegenstelling tot de door de overheid gerunde kampen in Griekenland, beter uitgerust om de kwetsbare mensen te ondersteunen en te ontlasten. Er was slechts plaats voor 1300 mensen, waardoor alleen de meest kwetsbare mensen er werden opgevangen.
De Griekse minister van Migratie, Notis Mitarakis kondigde in september aan dat Kara Tepe en twee andere kleinere opvangplekken, PIKPA Leros en PIKPA Lesbos, zouden worden gesloten. Nadat die laatste twee vorig jaar al werden ontruimd, werden de meeste bewoners van PIKPA Lesbos overgebracht naar Kara Tepe.
Ook PIKPA was degelijk uitgerust: er was bewegingsvrijheid, een school, recreatie voor kinderen en toegang tot individuele gezondheidszorg en psychologische zorg. Actiegroepen en ngo’s beschouwden de kampen als voorbeeld voor hoe de opvang van vluchtelingen gedaan moest worden.
Op vele plaatsen in Griekenland is ondertussen het tegenovergestelde in volle gang. Gesloten vluchtelingenkampen, met gecontroleerde toegang voor ngo’s en zeer beperkte mogelijkheden om het kamp te verlaten.
De Griekse verkiezingsbelofte komt neer op levensgevaarlijke pushbacks en kampen die op gevangenissen beginnen te lijken.
Eén van de stokpaardjes van uit de verkiezingscampagne van de huidige Griekse minister president Kyriakos Mitsotakis wordt met miljoenen euro’s aan Europese steun waargemaakt. Mitsotakis beloofde strengere grenscontroles en minder druk op de eilanden. Maar in de praktijk komt dat neer op levensgevaarlijke pushbacks van vluchtelingenbootjes op zee en kampen die op gevangenissen beginnen te lijken.
Binnen datzelfde beleid worden dus kleinere opvangplekken, die in het geval van PIKPA georganiseerd, bemand en gefinancierd werden door maatschappelijke solidariteitsgroepen, gesloten. Kara Tepe, dat werd opgezet door de laatste links-progressieve burgemeester van de stad Mytilini op Lesbos, is daarbij de laatste in de rij.
Vluchtelingen worden zo steeds dichter bij elkaar in kampen zoals Moria 2 geduwd, uit het zicht van omwonenden en media en omringd door hoge muren. Toegang tot basisbehoeften zoals schone toiletten of een warme douche is vaak afwezig.
Toegang tot basisbehoeften zoals schone toiletten of een warme douche is vaak afwezig.
‘Ga naar Europa, daar word je geholpen’
Voor Al-Afat is het in Moria 2 onleefbaar. In 2012 viel er een bom op zijn huis in het Syrische Deir ez-Zor. Zijn broer kwam daarbij om het leven en zelf liep hij een hersenletsel op waardoor hij de functie in zijn benen en arm gedeeltelijk verloor.
‘Wat moet ik dan doen? Stoppen met eten zodat ik niet naar het toilet moet?’
‘Ga naar Europa, daar word je geholpen’, werd hem daarna aangeraden. Op zijn reis van Syrië naar Griekenland werd hij grotendeels door vrienden gedragen. Samen met zijn vrouw en twee kleine kinderen zit hij inmiddels al anderhalf jaar vast op Lesbos.
De overplaatsing naar Moria 2 is voor Khaled rampzalig. Om naar de wc te gaan of te douchen, heeft hij hulp nodig. ‘Dat gaat niet op de chemische toiletten van het kamp’, zegt hij. ‘Wat moet ik dan doen? Stoppen met eten zodat ik niet naar het toilet moet?’
Ook de rotsachtige grond maakt het totaal onmogelijk om zich zelfstandig voort te bewegen. ‘De elektrische rolstoel gaf me weer vrijheid en levenslust, maar in dit kamp ga ik waarschijnlijk weer vooral binnen moeten zitten.’
Een van de wasplaatsen in Moria 2
Fabiola Velasquez, die anderhalf jaar als fysiotherapeute met hem in Kara Tepe werkte, zegt dat het het einde van zijn behandeling nefast is voor zijn vooruitgang. ‘Als we kunnen verder trainen, kan hij een groot deel van zijn oude kracht terugwinnen. Daarmee stoppen kan een groot deel van de vooruitgang die we afgelopen jaar boekten terugdraaien.’
Velasquez probeert haar kleine kliniek die ze in Kara Tepe oprichtte, te heropenen in Moria 2. Maar ze is weinig optimistisch. Het zal lang duren tot het daadwerkelijk zo ver is.
In Moria 2 zijn slechts weinig voorbereidingen getroffen om de nieuwe groep mensen met speciale behoeften op te vangen. De nieuwe bewoners, die van Kara Tepe kwamen, kregen bij aankomst om zes uur ‘s ochtends een flesje water, een pakje sap en een matras in de buitenlucht aangeboden.
De voormalig Kara Tepe bewoners wachtend op een nieuwe leefplek.
Zwangere vrouwen, kinderen en mensen op leeftijd moesten wachten tot hen een plek in een tent of wooncontainer werd aangewezen. Iemand vertelt dat hij en zijn gezin de eerste nacht buiten doorbrachten. Ruim een dag later was er nog steeds geen plek voor ze.
Op een heuvel, waar Moria 2 rondomheen is gebouwd, worden enorme tenten geplaatst waar de nieuwe bewoners zullen worden ondergebracht. In elk van die tenten wonen ongeveer 150 mensen, opgedeeld in kamertjes van 12 vierkante meter waar telkens 8 mensen in leven. Volstrekt vreemden worden er bij elkaar gezet. Een raampje is er niet.
In elk van die tenten wonen ongeveer 150 mensen, opgedeeld in kamertjes van 12 vierkante meter waar telkens 8 mensen in leven.
Sohaye, die al enkele dagen eerder vanuit Kara Tepe werd overgeplaatst, vertelt dat haar 12-jarige zoon op hun eerste avond in Moria 2 een epilepsie-aanval kreeg. ‘De stress werd hem waarschijnlijk te veel.’
Hanife, 75 jaar oud, heeft zichtbaar moeite met ademhalen. Ze kan nauwelijks naar het toilet gaan omdat die zich te ver weg bevindt. Haar zoon vertelt hoe ze een keer met vuile kleren terugkwam, omdat ze in de chemische toiletten was omgevallen.
Hanife in de gang van de tent waarin zij en zo’n 150 andere verblijven
‘En dan zijn er nog een 70-jarige alleenstaande moeder die niet kan lopen, een man met een ernstig rugletsel, een oude vrouw met diabetes die vijf keer per dag gecontroleerd moet worden, een vrouw met een geamputeerd been en gedateerde prothese en een man met dwarslaesie’, somt Velasquez op. ‘Het beleid dat gevoerd wordt, staat ver van de behoeften van de mensen. Vluchtelingen hebben een plek nodig om te helen, die hen voorbereid op integratie in de samenleving.’
De toekomst
Omdat zijn rolstoel niet in de bus paste, reed Khaled op de vroege ochtend van de uitzetting uit Kara Tepe alleen naar Moria 2. Zijn vrouw was toen met hun twee kinderen in het ziekenhuis omdat hun zoon Radi van een maand oud met hoge koorts was opgenomen.
Omdat zijn rolstoel niet in de bus paste, reed Khaled op de vroege ochtend van de uitzetting uit Kara Tepe alleen naar Moria 2.
Vier dagen later werd zijn zoon uit het ziekenhuis ontslagen. Voor een vervolgonderzoek zou hij naar Athene moeten, maar wie in een asielprocedure zit, mag Lesbos niet zomaar verlaten.
Vorig jaar kreeg het gezin te horen dat hun asielaanvraag is afgewezen. Ze gingen in beroep en wachten nu op de tweede en laatste uitspraak, maar het ziet er niet rooskleurig uit. Als het antwoord opnieuw negatief is, riskeert het gezin teruggestuurd te worden naar Turkije, of illegaal verder te leven. Zonder papieren en zonder toegang tot gezondheidszorg.
