‘Iedereen moet begrijpen dat er mensen aan het sterven zijn door de klimaatverandering’

Een Algerijns gezin in hun huis, dat compleet vernield werd door bosbranden in Algerije (eind juli 2023). ‘We moeten er nu alles aan doen om mensen te beschermen tegen klimaatrampen.’

Ramzi Boudina/ Belga

Superhagel, hittegolven en bosbranden: de extreme weerfenomenen zijn deze zomer, opnieuw, talrijk. De 16-jarige Benjamin houdt eigenhandig de herinnering levend aan de meest recente klimaatramp bij ons, de overstromingen van 2021. Hij vraagt erkenning voor klimaatslachtoffers wereldwijd, zoals zijn vriendin Rosa. ‘Ik merk dat mensen pas echt bezorgd zijn om de klimaatverandering eens die dicht bij ons komt.’

Wat een mooi zomerkamp in de Ardennen moest worden, eindigde abrupt. Op 14 juli 2021 trad een beek bij de Ourthe uit haar oevers. De 15-jarige Rosa werd meegesleurd in de Ourthe en overleed.

‘Rosa was een klimaatactiviste en een mensenrechtenactiviste. Het is belangrijk dat we haar strijd verder zetten, zelfs al is ze er niet meer. En dan doen we het in haar naam,’ zegt de 16-jarige Benjamin Van Bunderen Robberechts.

‘Het is voor mij echt belangrijk om persoonlijke verhalen te vertellen. Om te tonen dat we er nu alles aan moeten doen om mensen te beschermen.’

Hij raakte bevriend met Rosa op het kamp en houdt haar herinnering levend met de organisatie Climate Justice for Rosa. Ze namen, samen met 40 andere jongeren, deel aan een zomerkamp van United World Colleges (UWC). Deze onderwijsorganisatie is ervan overtuigd er bij 16- tot 19-jarigen een energie en idealisme leven die levenslang tot een positieve houding kunnen inspireren. Uitwisselingen en kampen moeten daarop inspelen door culturen samen te brengen en zo bij te dragen aan vrede en een duurzame toekomst.

Voor Rosa en voor vele anderen

Benjamin (foto hieronder) was erbij toen Rosa weggleed in het water. Hij probeerde haar nog tevergeefs te redden. Nu zet hij het verlies en het drama om in een bewonderenswaardig streven naar klimaatrechtvaardigheid. Met Climate Justice for Rosa zet hij zich samen met de vrienden en familie van Rosa in voor klimaatslachtoffers.

De jongeman organiseerde met Climate Justice for Rosa een herdenkingsmoment in Elsene, Brussel. Familie en vrienden van Rosa herdachten er de slachtoffers van de overstromingen, samen met mensen die het klimaatactivisme een warm hart toedragen.

Benjamin bij de herdenking die hij organiseerde voor zijn vriendin Rosa, die in 2021 verdronk in de Ourthe. ‘Iedereen moet begrijpen dat er mensen aan het sterven zijn.’

© Joachim Hoste

‘Iedereen moet begrijpen dat er mensen aan het sterven zijn. Daarom is het voor mij echt belangrijk om persoonlijke verhalen te vertellen over klimaatrampen. Om te tonen dat we er nu alles aan moeten doen om mensen te beschermen.’

Want Rosa was niet het enige slachtoffer. Op 14 en 15 juli 2021 stierven er 220 mensen in België, Nederland en Duitsland als gevolg van de overstromingen. 39 van die slachtoffers vielen in België. Rosa was niet de enige die nog maar aan het begin van haar leven stond: er kwamen ook twee 21-jarigen, een 30-jarige en twee 31-jarigen om in ons land.

Tijdens de herdenking werden daarom ook de namen van de 39 slachtoffers in België geprojecteerd op het gemeentehuis van Elsene en op andere belangrijke Brusselse gebouwen, waaronder ook de Wetstraat 16. ‘Wij vinden het heel belangrijk dat andere namen van slachtoffers van grote rampen herdacht worden en genoemd worden.’

Stilstaan bij slachtoffers én bij voorkomen van meer doden

De slachtoffers van deze en andere klimaatgerelateerde rampen worden voortaan ook jaarlijks herdacht op 15 juli. Het Europees Parlement keurde daarvoor in juni een resolutie goed. De Nederlandse Eurocommissaris Frans Timmermans en zijn Deense collega Margrethe Vestager stelden de resolutie op, op voorspraak van Benjamin.

Die 15 juli moet vanaf volgend jaar ook een officiële Belgische herdenkingsdag worden. De federale parlementsleden Kim Buyst (Groen) en Séverine de Laveleye (Ecolo) dienden daar eind april in de Kamer van Volksvertegenwoordiger een voorstel van resolutie voor in.

‘Het is de bedoeling dat iedereen op 15 juli echt stilstaat bij wie er al gestorven is aan de klimaatverandering en nadenkt over wat we gaan doen om te voorkomen dat er nog ontelbaar meer mensen sterven. Het gaat er echt om bewustwording te creëren’, zegt Benjamin.

Herdenking aan de Kunstberg, Brussel. ‘Het is belangrijk dat alle slachtoffers worden herdacht’, benadrukt Benjamin. ‘In zuiderse landen waren er al veel langer klimaatrampen. Ook hun namen willen we vinden.’

© #ClimateJusticeForRosa

Met het Rain Requiem, een ode aan de slachtoffers van overstromingen, legden componist Jef Neve en schrijver David Van Reybrouck de herinnering aan de ramp vast in muziek en tekst.

‘Moge jullie sterven niet vergeefs zijn geweest / Moge jullie stilte de weg aan ons tonen / Geef ons richting en licht / Want we zijn vreselijk verdwaald / Maak ons dapper, nederig en zachtmoedig / Draag ons naar huis’.

Twee jaar na de zware overstromingen in België werden de 39 dodelijke slachtoffers herdacht. ‘Maar nog veel meer slachtoffers blijven slechts een cijfer.’

© #ClimateJusticeForRosa

Namen plakken op onbekende slachtoffers

Niet alleen de Belgische slachtoffers van klimaatgerelateerde rampen moeten herdacht worden, vindt Benjamin, maar ook de wereldwijd slachtoffers. De 39 Belgen kregen een naam, maar nog veel meer slachtoffers blijven slechts een cijfer.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat de klimaatverandering tussen 2030 en 2050 jaarlijks 250.000 extra doden zal veroorzaken door ondervoeding, hittestress, diarree en malaria. Want de klimaatverandering heeft een sterke invloed op schone lucht, veilig drinkwater, voedselvoorziening en veilig onderkomens.

Zeker de landen die het meest kwetsbaar zijn voor de klimaatverandering, trekken uit alle macht aan de alarmbel. Het Climate Vulnerability Forum en The Vulnerable 20 (V20), twee groepen waarin kwetsbare landen zich verenigden, brachten eind 2022 nog een wereldwijde inschatting van de gevolgen van de klimaatopwarming uit. De derde editie ​​​​​​van die Climate Vulnerability Monitor (CVM) stelt dat er, als we niet ingrijpen, extra klimaatslachtoffers zullen vallen.

De cijfers zijn indrukwekkend: zonder ingrijpen zullen er 1540% meer doden door hitte vallen dan op het basisniveau tegen het eind van de eeuw. Het goede nieuws: we kunnen die stijging voor 91% voorkomen, als we de globale temperatuurstijging onder de 1,5 graden houden. De tweede editie van de Monitor stelde in 2010 al dat meer dan 99% van de klimaatgerelateerde doden in ‘ontwikkelingslanden’ vallen.

‘Ik merk dat mensen pas echt bezorgd zijn om de klimaatverandering eens die dicht bij ons komt.’

Het zijn klimaatgerelateerde ziektes die de meeste slachtoffers eisen, stelt de CVM ook. Maar net zo goed vielen meer dan 90% van de slachtoffers van extreme weersomstandigheden in arme landen. Vorig jaar nog stierven bijvoorbeeld 1739 mensen door overstromingen in Pakistan. Cijfers in statistieken waar mensen van vlees en bloed achter zitten, die het niet meer navertellen.

‘Ik merk dat mensen pas echt bezorgd zijn om de klimaatverandering eens die dicht bij ons komt’, ziet Benjamin. ‘Er komen nu heel grote rampen in Europa, terwijl er al veel langer klimaatrampen in zuiderse landen waren. Het is heel erg dat we het nog niet begrepen hadden van slachtoffers in andere landen.’

‘Het is daarom belangrijk dat alle slachtoffers worden herdacht’, benadrukt de jonge activist. ‘Het is heel erg, maar het is erg moeilijk om namen te vinden van andere slachtoffers. Daar zijn we dan ook mee bezig.’

Burgers in actie

Natuurlijk is niet iedereen blind voor het klimaatleed elders op de planeet. Jos Jonckers (72), die ook de slachtoffers van de overstromingen in België mee kwam herdenken, was zeven jaar lang verantwoordelijk voor de ontwikkelingssamenwerking van de Europese Unie met Bangladesh. Hij heeft nog altijd contact met lokale oud-collega’s. ‘Duizenden mensen stierven daar door overstromingen en cyclonen’, vertelt Jos.

‘De klimaatverandering wordt steeds voelbaarder en treft vooral armere landen en mensen. We moeten nadenken over de wereld die we aan onze kleinkinderen nalaten’, vindt hij. Nu zet hij zich in voor het Burgerforum Luchthavenregio van omwonenden van de luchthaven van Zaventem, dat onder andere de impact van de luchtvaart op het klimaat aankaart.

Het Burgerforum wil dat de luchtvaartsector zich inzet voor de klimaatdoelstellingen, voor schone lucht, natuurbehoud en biodiversiteit en tegen de geluidsoverlast. Jos vertelt gepassioneerd over zijn activisme. ‘Te vaak blijven beleidsmaatregelen op lange termijn uit. Policiti kiezen maatregelen met het oog op de volgende verkiezingen.’

Christian (60) uit Denemarken, die ook de herdenking in Brussel bijwoonde, werkt voor de Europese Commissie. De man in kostuum is eerlijk: hij stelt zich vragen bij zijn eigen gedrag en de impact daarvan op het klimaat. Ook hij wijst op de impact van de luchtvaart: ‘Ik kies ervoor om te vliegen omdat het goedkoop is. Maar ik ben een econoom, ik weet dat we vervuiling duurder moeten maken. We moeten het in onze portemonnee voelen.’