Zonen worden vermoord, dochters verkracht, en dissidenten de mond gesnoerd. In de Kasjmirvallei gaat het oudste conflict ter wereld ongestoord door. Terwijl aartsvijanden India en Pakistan bekvechten, wachten de Kasjmiri’s al 67 jaar op hun beloofde referendum. Met steeds strakkere hand controleren geïrriteerde Indiase veiligheidsdiensten een lokale bevolking die de "bezetting" beu is. Een deel van de vrijheidsstrijders dreigt opnieuw te radicaliseren en roept hulp van buitenlandse strijders in.
Wintermist hangt boven de door India bezette Kasjmirvallei, toneel van het oudste conflict ter wereld. Op een half uurtje rijden van hoofdstad Srinagar, in Palhalan, scanderen jongeren vreedzaam slogans. Ze herdenken Muhammmad Afzal Guru, een Kasjmiri die door India schuldig werd bevonden aan een terroristische aanslag op het Indiase parlement in 2001 en twee jaar geleden werd verhangen. De jongeren geloven niet dat Guru iets met de aanslag te maken had. Voor hen was hij een held. Een vrijheidsstrijder.
Plots opent de politie vanuit een witte jeep het vuur op de menigte. De 22-jarige Farooq wordt gedood, twee anderen raken zwaar gewond.
Tot laat in de avond protesteren mensen op straat. Winkels worden gesloten en wegen gebarricadeerd. Hier en daar komt het tot een gewapend treffen met politie. De dagen die volgen wordt er gestaakt. Vorige week was alweer onrustig in Kasjmir, net als de weken daarvoor.
67 jaar wachten
Sinds het vertrek van de Britten in 1947 claimen aartsvijanden India en Pakistan beide het hele grondgebied van de vroegere prinselijke staat Jammu en Kasjmir.Na een eerste oorlog tussen beide, pas onafhankelijke, landen beloofden de VN een referendum over de vraag bij welk land Jammu en Kasjmir zou aansluiten: India of Pakistan. De derde keuze -onafhankelijkheid- kwam niet voor in de resolutie.
67 jaar later wachten de Kasjmiri’s nog steeds op hun referendum. India bestuurt ongeveer twee derde van de oorspronkelijke deelstaat als integraal deel van het nationale grondgebied en vindt het idee van een referendum achterhaald. Pakistan beschouwt Jammu en Kasjmir als betwist gebied, maar bestuurt wel ongeveer één derde van het grondgebied. Ten slotte annexeerde ook China een hooggelegen stuk, Aksai Chin, dat een beetje groter is dan België.
In de Kasjmirvallei droomt maar liefst 75 tot 95 procent van volledige onafhankelijkheid
In de Kasjmirvallei, waar het zwaartepunt van de rebellie tegen de Indiase staat ligt, droomt maar liefst 75 tot 95 procent van volledige onafhankelijkheid, aldus een peiling van het Londense Chatham House in 2010. Als je Pakistaans Kasjmir meetelt, wil slechts de helft van de inwoners onafhankelijkheid. De meerderheden in het hindoe-gedomineerde Jammu en het vooral boeddhistische Ladakh liggen weer anders, net als in de noordelijke gebieden Gilgit en Baltistan, die onder Pakistaans bestuur vallen.
‘Omsingeld door vier machtige kernwapenreuzen Pakistan, China, India, en Rusland kan Kasjmir moeilijk op eigen benen kan staan’, lacht politiedistrictshoofd Mubashir Bukhari in Srinagar, de zomerhoofdstad van Indiaas Jammu & Kashmir.
Muhammad Rafique Dar, de woordvoerder van het Jammu and Kashmir Liberation Front (JKLF), benadrukt dat hun strijd niet om religie of eenheid gaat, maar om democratie: het recht over een eigen toekomst te beslissen. Daarom is het referendum zo cruciaal. ‘Eender welke uitslag aanvaarden we!’
Als wapens lonken
Ik ben op bezoek bij Amin Chapri, één van de grondleggers van het georganiseerde verzet tegen wat hij de Indiase bezetting noemt. Verslagen kijkt hij vanuit zijn gammele woonboot over het uitgestrekte Dal meer bij Srinagar. Samen met enkele vrienden besloot Amin in de vroege jaren zeventig dat vredesgesprekken tussen India en Pakistan geen vrijheid zouden brengen. ‘We namen de wapens op om internationale aandacht te trekken, niet om te doden. Maar we hadden onvoldoende middelen om indruk te maken.’ Intussen heeft hij zowel geweld als politiek uit zijn leven gebannen.
De verkiezingsfraude in 1987 betekende een keerpunt voor het gewapende verzet. Verschillende separatistische politici belandden in de cel en namen bij hun vrijlating de wapens op. Als antwoord stuurde India een half miljoen soldaten, die tot vandaag het straatbeeld bepalen_._
‘Pakistan leverde ons wapens, technologie, en training’
‘Pakistan leverde ons wapens, technologie, en training’, gaat Amin verder. ‘Ik herinner me nog goed hoe duizenden jongens de grens overstaken om in Pakistaans Kasjmir tot militant te worden klaargestoomd. Zelf sloot ik me aan bij de grootste militante groepering, de Hizbul Mujhadeen, ook al pleitten zij voor aansluiting bij Pakistan, en wilden mijn vrienden en ik onafhankelijkheid. Samen stonden we sterk tegen India.’
Amin vertelt ronduit over de successen die hij als militant boekte en de aandacht die hij kreeg van journalisten van BBC, CNN, en The New York Times. Maar die internationale sympathie verzwakte snel wanneer de strijd zich alsmaar meer ontpopte tot een proxyoorlog van Pakistan waarbij moslimfundamentalisten de bovenhand kregen. In 1995 reeds zweerde Yasin Malik, een van de eerste leiders van het JKLF, de gewapende strijd af omdat die geen resultaat opleverde tegen India, maar tussen opstandelingen voor veel geweld zorgde.
Na 9/11 legden ook andere separatistische leiders de wapens neer en kozen het diplomatieke pad. Pakistan beloofde onder internationale druk de geldkraan naar enkele militante groeperingen toe te draaien en er voor te zorgen dat gewapende militanten niet langer de grens met Indiaas Kasjmir zouden oversteken.
(c) Hanne Couderé
Al-Qaeda’s Comeback?
Ex-strijder Museib, alias ‘de tijger’, verzekert me dat vandaag de vrijheidsstrijders ook zonder de steun van Pakistan de touwtjes in handen hebben. Hij rookt verwoed en onder zijn ogen liggen donkere kringen. ‘De strijd leeft meer dan ooit en is in handen van fongeren die beter gedisciplineerd zijn dan wij vroeger’.
“Generaal Musa”, een van de voortrekkers toen de vrijehidsstrijd in 1989 een gewapende opstand werd, spreekt zelfs over een nabije overwinning. ‘Nog even en India zal breken. Hoe kan het anders? Het land verspilt miljoenen aan deze oorlog, terwijl hun eigen volk op één maaltijd per dag leeft’.
De vrees leeft dat radicale moslimmilities opnieuw hun weg naar Kasjmir vinden nu de NAVO troepen zich uit Afghanistan terugtrekken
In politieke kringen leeft vandaag de vrees dat radicale moslimgroepen opnieuw hun weg naar Kasjmir vinden wanneer de NAVO troepen zich uit Afghanistan terugtrekken. ‘Dat zou een ramp voor de internationale veiligheid betekenen en een deuk in het imago van de Kasjmiri’s!’, aldus Youssev Naseem, een gematigde stem binnen de All Party Hurriyat Conference (APHC), het politieke platform van separatistische Kasjmiri leiders.
Onder de vrijheidsstrijders heerst onenigheid over de vraag of buitenlanders al dan niet welkom zijn op het slagveld. De leider van Hizbul Mujahedeen vindt alvast van wel, en ook Museib wil hulp aanvaarden van eender wie wil helpen. ‘Zo lang de strijd volgens onze voorwaarden wordt gevoerd’.
‘We hebben Al Qaida en de Taliban nodig’, vindt een andere ex-strijder. ‘We hebben ze nodig in de strijd tegen het Westen dat ons in de steek laat!’
Niet ons probleem?
Hoe hard Kasjmiri’s ook om westerse aandacht schreeuwen, de internationale gemeenschap behandelt het conflict als een probleem tussen India en Pakistan.
‘Wij moeten toekijken vanaf de zijlijn en worden niet bij onderhandelingen betrokken!’, oppert Rafique Dar. ‘Europa kan geschiedenis schrijven door zich in te zetten voor Kasjmir, maar het wil de economische grootmacht India niet tegen de borst stuiten!’
‘Europa kan geschiedenis schrijven door zich in te zetten voor Kasjmir, maar het wil de economische grootmacht India niet tegen de borst stuiten!’
Ook de Verenigde Staten zwijgen. Vorige maand bezocht president Obama voor de tweede maal India, de eerste keer dat een Amerikaanse president in functie dat doet. Om duidelijke economische en geopolitieke redenen reiken de VS en India elkaar de hand. Er viel geen woord over Kasjmir.
De hindoenationalistische premier Narendra Modi, die vorig jaar tijdens de verkiezingscampagne behoorlijk agressief tegen Pakistan tekeer ging, zocht na zijn verkiezing in mei meteen toenadering tot de Pakistaanse premier Nawaz Sharif.
De twee buurlanden vervielen echter al snel in hun oude rol als vijanden. De vredesonderhandelingen liepen in september dan ook op een sisser uit, wat aanleiding was voor de recente escalatie van geweld langs de bestandslijn.
Verwoestende overstromingen en gebrekkige hulpverlening door de overheid deden in de herfst de reeds verhitte temperaturen nog een paar graden stijgen. ‘India liet geen buitenlandse hulp toe’, aldus Naseem.’ We leven in een gevangenis, zodat niemand kan zien hoe we hier creperen’.
‘Ze duwen hen de oorlog in’
In de nauwe steegjes van Srinagar-centrum verbergt elk huis een eigen verhaal.
© Hanne Couderé
Een jongen met donker warrig haar vraagt me binnen. Zorgvuldig stalt hij al de crickettrofeeën uit die zijn broer Vooamiq Farooq ooit won. Op een late januarimiddag in 2008 passeerde een politiejeep een cricketveldje. Zonder aanleiding gooide een agent een traangasbom die het hoofd van de 13-jarige Vooamiq raakte. Hij was op slag dood. ‘Volgens de politie gooiden de jongens met stenen’, vertelt Danish, ‘maar Vooamiq was gewoon aan het spelen met zijn vrienden. Ooggetuigen hebben dit bevestigd.’
Wat later spreekt de vader van Tufeil Mutoo me aan. Een politiekogel trof ook in 2008 het hoofd van zijn 17-jarige zoon toen die de bus opstapte.
‘Kan iemand de wereldleiders uitleggen dat India’s democratie ophoudt waar de grenzen van Kasjmir beginnen?’
‘De wereld sluit de ogen voor de moordenaars die in de Indiase regering zitten’, tiert de man. ‘Kan iemand de wereldleiders uitleggen dat India’s democratie ophoudt waar de grenzen van Kasjmir beginnen?’
In de afgelopen 25 jaar lieten naar schatting 68.000 mensen het leven bij de opstand in Kasjmir. Ongeveer 10.000 personen verdwenen nadat ze door politie of leger werden opgepakt. Minstens 100.000 werden gefolterd. Velen onder hen werden zonder bewijs beschuldigd deel te nemen aan het gewapende verzet.
Volgens Mian Abdul Qayoom, de drukbezette president van het Hooggerechtshof in Jammu en Kasjmir onderzocht de politie tot nu toe geen enkele zaak. ‘Bovendien beschermt een speciale wet het Indiase leger zodat we hen niet kunnen vervolgen voor hun misdrijven. Enkele keren slaagden we er in een soldaat te veroordelen, maar dan werd het verdict niet aanvaard door de legertop in Delhi. Nog nooit werd een soldaat gestraft voor zijn misdaden’.
Politiedistrictshoofd Bukhari vindt de aantijgingen van verdwijningen en afrekeningen door politie ronduit belachelijk: ‘Absolute trash! Oké, toegegeven, in de jaren negentig werd er al eens gefolterd, maar vanaf 2000 is de politie een verantwoordelijke en accurate macht. Duizenden zaken worden onderzocht!’
Door vredevolle protesten de kop in te drukken, zal de jeugd opnieuw naar wapens grijpen
Verschillende mensenrechtenorganisaties spreken Bukhari tegen. De lokale ngo Association of Parents of Disappeared Persons (APDP) verkondigde begin februari nog eens dat de overheid van Jammu en Kasjmir weigert de meer dan 7000 ontdekte massagraven in Kasjmir te onderzoeken.
‘De politie doet haar uiterste best om vrede en stabiliteit naar deze vallei te brengen’, besluit Bukhari. ‘Het zijn de separatisten die oproepen tot stakingen, wegblokkades en stenengooien!’
‘Juist door vredevolle protesten de kop in te drukken, zoals het leger deed tussen 2008 en 2010, zal de jeugd opnieuw naar wapens grijpen’, zegt Naseem, ‘Ze duwen hen regelrecht de oorlog in!’
Stenen versus geweren
Mijn gesprek met Faraz Yaseen, een magere ingetogen jongen, maakt dat pijnlijk duidelijk. Hij is één van de prominente leden van de KUSU, de grootse studentenbeweging van de Kasjmir Universiteit die voor onafhankelijkheid staat. Al vijf jaar heeft de overheid hen gebannen en is het bijna onmogelijk nog iets openlijks te organiseren.
Op een nacht walsten veiligheidsdiensten het KUSU kantoor met een bulldozer plat. De politie confisqueerde een heleboel lap-tops van zijn vrienden. Zelf werd Faraz drie keer gearresteerd voor het posten van kritische facebookberichten.
Faraz werd drie keer gearresteerd voor het posten van kritische facebookberichten
Faraz zucht diep. ‘Ze verstikken de essentie van wat een universiteit zou moeten zijn. Elk onderzoek, elke daad, elk woord dat in het nadeel van India uitvalt, wordt in de kiem gesmoord. Toch blijven we folders drukken en debatten organiseren. Soms gaan we vreedzaam de straat op. Tegen de zin van de politie die vuurt met traangas en wapens. Als een jongen dan een steen gooit, is hij dan de schuldige?’
Daarom is volgens Faraz de gewapende strijd – net zoals het politieke en diplomatieke verzet – essentieel. ‘We zullen ons daar niet voor verontschuldigen, ondanks het Westen en zijn war on terror. We hebben al te veel mensenlevens geofferd’.
Deze reportage kwam tot stand met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek.