Kirgizië’s jongste, vrouwelijke parlementslid plaatst bruidsontvoering en aanvallen op vrouwen in de schijnwerpers

© Thomson Reuters​

Aida Kasymalieva, het jongste, vrouwelijke parlementslid van Kirgizië was verbijsterd toen haar mannelijke collega’s het parlement verlieten toen ze zich uitsprak over vrouwenproblemen in een land waar huiselijk geweld, kindhuwelijken en bruidsontvoeringen schering en inslag zijn.

Kasymalieva wist dat deze problemen geen prioriteit zijn voor het parlement in Kirgizië nadat ze meer dan 10 jaar als journalist gerapporteerd heeft over vrouwelijke migranten, kindhuwelijken en de vaak brutale ontvoeringen van jonge vrouwen die vervolgens tot een huwelijk gedwongen worden.

Maar Kasymalieva, 33 jaar oud, was verbaasd bij de totale onverschilligheid tegenover problemen die een impact hebben op vrouwen in het Centraal Aziatische land dat grenst aan China en waarvan de meerderheid van de ongeveer zes miljoen inwoners moslim is.

‘Mannen zullen nooit nadenken over huiselijk geweld of ontvoering.’

‘We waren aan het discussiëren over opdrachten, subsidies, wegen en alle mannen waren aanwezig in het parlement. Toen begon het parlementaire uur [over gender issues]… en alle mannen in het parlement stonden op en gingen naar huis’, zei Kasymalieva tijdens een interview in haar appartement in Bishkek, waar ze samen met haar 11-jaar oude dochter woont.

Hoewel ze niet verwacht dat de houding van mannelijke parlementsleden snel zal veranderen, gelooft Kasymalieva dat een groter aantal vrouwen in de politiek noodzakelijk is om veranderingen teweeg te kunnen brengen voor vrouwen.

© Thomson Reuters Foundation/ Valeria Cardi​

In 2005 bestond het Kirgizische parlement volledig uit mannen. Na verscheidene campagnes werd een gender quotum ingevoerd waardoor nu een derde van de kandidaten op de verkiezingslijst van een partij vrouw moet zijn.

Volgens data van de Interparlementaire Unie (IPU) zijn er momenteel 23 vrouwelijke parlementsleden op een totaal van 120 in Kirgizië. Allen zijn lid van het Forum van Vrouwelijke Parlementsleden, een multi-partij caucus opgericht in 2011 die er om bekend staat vrouwen en meisjes op de politieke en wetgevende agenda te zetten.

Dit heeft geholpen in het aanpakken van problemen zoals huiselijk geweld en de praktijk van bruidsontvoeringen. Ondanks dat beide strafbaar zijn geworden in 2013 en celstraffen verstrengd werden tot 10 jaar, blijven deze praktijken voortbestaan in het gehele land.

Het Comité voor de eliminatie van Discriminatie tegen Vrouwen (CEDAW) zei in een rapport in 2015 dat het ‘zeer bezorgd was omdat bruidsontvoeringen sociaal gelegitimeerd leken en omringd werden door een cultuur van stilte en straffeloosheid. Ook worden bruidsontvoeringen vaak niet gerapporteerd’.

Het rapport stelde dat er sinds 2008 slechts één veroordeling is geweest voor bruidsontvoering alhoewel er op YouTube talrijke filmpjes circuleren van radeloze vrouwen die op klaarlichte dag meegesleurd worden door ongewenste aanbidders.

Officiële statistieken over bruidsontvoering zijn onbestaand, maar studies suggereren dat tot de helft van alle huwelijken in Kirgizië het resultaat zijn van bruidsontvoering en dat een derde zonder wederzijdse toestemming plaatsvond.

UN Women baseert zich op data uit 2013 van de NGO Women Support Centre waaruit blijkt dat er in Kirgizië jaarlijks minstens 11.800 gevallen van gedwongen ontvoering van vrouwen en meisjes. Terwijl meer dan 2000 van deze meisjes ook rapporteerden verkracht te zijn.

© Thomson Reuters Foundation/ Valeria Cardi​

Met culturele en sociale opvattingen die slechts langzaam veranderden, zegt Kasymalieva dat problemen blijven aanhouden. ‘We hebben een wet die de straf voor ontvoering verstrengt… maar het effect is miniem’, zegt ze. ‘Zelfs als een meisje de moed vindt om weg te lopen de nacht dat ze ontvoerd werd… kan het gebeuren dat ze op het politiekantoor zeggen dat het haar eigen schuld was.’

Kasymalieva zei dat het cruciaal was dat vrouwelijke parlementsleden samenwerkten om deze problemen aan te pakken. ‘Elk vrouwelijk parlementslid gaat naar haar partij om te lobbyen en probeert [mannelijke collega’s] te overtuigen om te stemmen’, zegt Kasymalieva. ‘En we nemen contact op met journalisten zodat er ook druk vanuit de samenleving komt.’

Door de jaren heen heeft het forum meer rechtszekerheid verkregen voor vrouwen en meisjes wat betreft een aantal problemen.

Naast het illegaal maken van bruidsontvoeringen heeft Kirgizië in 2016 religieuze kindhuwelijken geband waarbij meisjes uitgehuwelijkt worden in ongeregistreerde religieuze verbonden. En eerder dit jaar werd een wet goedgekeurd voor een betere bescherming van slachtoffers van huiselijke geweld.

Tijdens een bezoek aan Nookat, een district in het zuidwesten van Kirgizië waar bruidsontvoeringen zeldzaam zijn maar kindhuwelijken frequent voorkomen, zei Kasymalieva dat een nieuwe benadering noodzakelijk was. ‘Families hier stellen een overeenkomst op en meisjes trouwen wanneer ze 14-15 jaar oud zijn. Ze gaan naar een imam, registreren hun huwelijk en dat is het. Als ze scheiden of als er iets gebeurt, blijft het meisje achter met niks.’

Maar ze zei dat de wet die religieuze kindhuwelijken verbiedt, zijn vruchten begint af te werpen met imams die weigeren om huwelijken te voltrekken met minderjarige meisjes.

Kasymalieva, die haar carrière als journaliste begon bij Osh TV, het televisiekanaal van haar geboortestad, zei dat de transitie van journaliste naar politica op sommige momenten emotioneel moeilijk was.

‘Als journaliste deed ik onderzoek en bekritiseerde ik de overheid dus mensen verwachtten dat ik in de oppositie zou gaan. Maar ik heb besloten om toe te treden tot het centrum en voorlopig ervaring op te doen’, zei ze.

Kritiek op haar gematigde benadering van de politiek is niet de enige uitdaging waarmee Kasymalieva te maken kreeg in haar prille politieke carrière. ‘Ik vocht om politieke steun te krijgen vermits ik alleen opkwam zonder een “omringend kader” – mannen die voor je zorgen’, zei Kasymalieva.

Kasymalieva kwam op voor de parlementaire verkiezingen in 2015, maar werd niet onmiddellijk verkozen omdat haar partij, de regerende Sociaaldemocratische Partij van Kirgizië (SDPK) 38 zetels won en zij op plaats 52 op de kandidatenlijst stond.

Een rapport uit 2016 stelt dat vrouwelijke parlementsleden die verkozen zijn geraakt dankzij het quotasysteem vaak onder druk worden gezet om hun zetel af te staan.

Het was nadat diegenen die boven haar op de lijst stonden andere politieke rollen toebedeeld kregen dat Kasymalieva dit jaar toetrad tot het parlement. Ze zei dat ondanks een quota van 30% vrouwelijke kandidaten twee van de zes partijen in het parlement nog steeds geen vrouwen in hun rangen hebben.

Een rapport uit 2016 van het VN-Ontwikkelingsprogramma stelt dat vrouwelijke vertegenwoordiging in het Kirgizische parlement “open blijft voor allerlei soorten van manipulatie” waarbij vrouwelijke parlementsleden die verkozen zijn geraakt dankzij het quotasysteem vaak onder druk worden gezet om hun zetel af te staan.

In juni van dit jaar werd een wijziging van de kieswet aangenomen die stelde dat wanneer een parlementslid vervangen werd, dit diende te gebeuren door een persoon van hetzelfde geslacht. ‘Opnieuw, toen we dit wetsontwerp over gelijkheid en quota’s bespraken, wilden mannen niet stemmen en we voelden hun weerstand’, zei Kasymalieva.

‘Ik hoop dat we in de toekomst geen artificiële quota nodig hebben om vrouwen te ondersteunen, maar voorlopig zie ik geen andere oplossing.’

© Thomson Reuters Foundation/ Valeria Cardi​

Vertaling: Hanne Van Regemortel

Deze analyse is deel van een serie Vrouwen aan de macht, geproduceerd door de Thomson Reuters Foundation, met de financiering van European Journalism Centre. MO* is publishing partner van het project.