Een simpele fiets doet wonderen in Zimbabwe om meisjes langer op de schoolbanken te houden

Rejoice Muzamani is dertien en zit in het laatste jaar van de Mwenje basisschool in Chiredzi, in het zuidoosten van Zimbabwe. Tot voor kort moest het meisje de klas vaak vroeger verlaten om de 7 kilometer lange trip terug naar huis aan te vatten. Als ze daar niet geraakte voor de duisternis, riskeerde ze immers aanvallen van wilde dieren onderweg.

Muzamani logeert bij haar grootmoeder, omdat haar ouders in het naburige Zuid-Afrika verblijven. Nu ze een fiets heeft, is ze veel sneller thuis bij haar oma, die in een huisje langs een smalle, onverharde weg woont.

Eerste fiets

‘Ik kom nu op tijd op school en hoef geen lessen te missen’, vertelt ze, zichtbaar blij met haar eerste fiets. Leren fietsen ging makkelijk, met hulp van haar vrienden.

‘Ik ben nu veel vroeger thuis zodat er ook meer tijd is om mijn huiswerk te maken’, voegt ze eraan toe. ‘Omdat we geen elektriciteit hebben, heb ik het daglicht nodig.’

Muzamani kreeg haar fiets in 2021, samen met meer dan zestigduizend andere studenten in Zimbabwe, van wie 70 procent meisjes. De zogeheten Buffalo-fietsen zijn speciaal gebouwd voor lange afstanden op ruw terrein. Ze zijn een efficiënt hulpmiddel om meisjes in landelijk Zimbabwe te helpen om niet voortijdig te stoppen met hun schoolcarrière.

De fietsen zijn een schenking van de Amerikaanse ngo World Bicycle Relief, die sinds 2009 een vestiging heeft in Zimbabwe en de werkzaamheden nog wil uitbreiden in het land.

Te weinig scholen

Muzamani woont in een van de meest afgelegen en armste regio's van Zimbabwe. Het gebied telt te weinig scholen en voor sommige kinderen ligt de dichtstbijzijnde school 20 kilometer verderop. De meeste doen de weg naar school en terug te voet, wat vooral voor meisjes veel uitdagingen met zich meebrengt, en niet alleen op vlak van veiligheid onderweg.

De traditie in landelijk Zimbabwe vereist dat de meisjes in het gezin mee de huishoudelijke taken op zich nemen, zoals koken en schoonmaken.

Vaak blijkt dan dat daar weinig tijd voor over blijft als de reistijd naar school te lang is, en dat leidt tot een grote schooluitval onder meisjes. Maar er zijn ook de aanvallen van wilde dieren, vaak hyena’s, in deze gebieden die rijk zijn aan wildreservaten.

‘Ik kwam vaak te laat en miste lessen. Ik voelde me droevig want ik stond 's ochtends vroeg op, maar toch was het moeilijk om op tijd op school te geraken vanwege mijn taken in het huishouden’, vertelt Muzamani.

‘Het fietsinitiatief verbetert niet alleen hun mobiliteit, maar geeft de meisjes ook psychologisch meer mogelijkheden om hun dagelijkse activiteiten te regelen en te plannen.’

Faith Machavi volgt les aan de middelbare school Mwenje Dumisani. Ze vertelt dat sommige van haar vriendinnen van school zijn gegaan vanwege de lange afstanden, anderen zijn daardoor zelfs vroeg getrouwd.

‘Ik weet nog dat ik het bijna opgaf toen ik nog op de basisschool zat. Ik zei tegen mijn moeder dat ik moe was en ik dit niet meer kon.’ Enkel hield haar droom om advocaat te worden hield haar op de been.

Machavi zit vandaag in het laatste jaar en bereidt zich voor om op het eindexamen. In 2022 kon ook zij een beroep doen op een fiets, voor een klein bedrag van minder dan 5 dollar.

‘Ik was zo blij’, vertelt ze. ‘Het was een opluchting.’

Kindhuwelijken

Maxim Murungweni, Zimbabwaans expert op vlak van kinderrechten, zegt dat de fietsen een enorme hulp zijn voor meisjes om uitval op school te voorkomen.

‘Het fietsinitiatief verbetert niet alleen hun mobiliteit, maar geeft de meisjes ook psychologisch meer mogelijkheden om hun dagelijkse activiteiten te regelen en te plannen’, zegt hij.

Voor 2022, toen president Emmerson Mnangagwa de huwelijkswet ondertekende die het huwelijk onder de leeftijd van achttien jaar verbiedt, zagen activisten dat schooluitval bij meisjes nog vaak tot een kindhuwelijk leidde.

Volgens het Kinderfonds van de Verenigde Naties is één op de drie vrouwen in Zimbabwe getrouwd voor de achttiende verjaardag. Eén op de vijf vrouwen had al een eerste kind voor die leeftijd.

Daarom zijn initiatieven zoals World Bicycle Relief zo waardevol, zeggen experten, want hoe langer meisjes op school blijven, hoe kleiner het risico op een huwelijk op jonge leeftijd.

Gericht op onderwijs

Sean Granville-Ross, de uitvoerend directeur van World Bicycle Relief legt uit dat het programma in se een initiatief is dat gericht is op onderwijs. “Als meisjes dagelijks drie tot tien kilometer moeten reizen om naar school te gaan, leidt dat tot aanzienlijke uitval. Fietsen helpen de reistijd te verkorten, de aanwezigheid op school te vergroten en het gevoel van veiligheid te verbeteren”, zegt hij.

Leerlingen komen ook veel minder vaak te laat. Uit een bevraging blijkt dat hun gevoel van veiligheid met 35 procent is toegenomen.

‘Voor meisjes betekent dit meer kansen om op school te blijven, hoger onderwijs te volgen en vroegtijdige huwelijken en zwangerschappen te voorkomen’, zegt Granville-Ross. ‘Door meisjes een fiets te geven, verbeteren we niet alleen hun toegang tot onderwijs, maar bieden we de handvaten voor bredere gemeenschapsontwikkeling.’

Machavi wil nog kwijt dat ze meer geluk heeft gehad dan verschillende van haar vriendinnen die getrouwd zijn voordat ze de wettelijke leeftijd hadden bereikt. ‘De meeste van mijn klasgenoten die vroeg getrouwd zijn, zitten nu in een cirkel van misbruik’, zegt ze.

Sean Granville-Ross wil het fietsinitiatief de komende drie jaar uitbreiden om nog meer meisjes in Zimbabwe te bereiken. En ook het beleid is mee en zet in op ondersteunende initiatieven om schooluitval meer te voorkomen.

De dertienjarige Rejoice Muzamani, wiens fiets gratis wordt onderhouden op school, zegt dat ze na het afronden van de middelbare school boekhouding wil gaan studeren aan de universiteit. ‘Accountant worden is een van mijn dromen’, zegt ze.