Ook Biden wil dat Mexico een muur vormt tegen migranten: ‘Kom niet’

Migranten uit Honduras trachten mee te rijden met een vrachttrein naar het noorden van Mexico.

© Arthur Debruyne

Migranten uit Midden-Amerika hopen dat VS-president Joe Biden gastvrijer is dan zijn voorganger Donald Trump. Er zijn versoepelingen, maar de Mexicaanse regering zet op vraag van de VS wel tienduizend soldaten in om migranten de pas af te snijden. ‘De grens is gesloten, kom niet naar Amerika’, reageert Biden. Ook Honduras en Guatemala beloven een strengere aanpak.

Update 10 juni 2021

‘Kom niet’, zei de Amerikaanse vicepresident Kamala Harris deze week tijdens een bezoek aan Guatemala. ‘We zullen illegale migratie ontmoedigen. Wie naar onze grens komt, wordt teruggestuurd.’

Teleurstellend, was de kritiek van congreslid en partijgenoot Alexandria Ocasio-Cortez (AOC). ‘Asiel aanvragen aan de Amerikaanse grens is legaal. Daarnaast droeg de VS decennia bij aan regimeverandering en destabilisatie in Latijns-Amerika. We kunnen iemands huis niet in brand steken en hen dan de schuld geven dat ze vluchten.’

Arthur Debruyne was voor MO* eerder dit jaar aan de Amerikaanse grens in Mexico.

Kwam de migratiebeweging doorheen Mexico bijna tot stilstand tijdens de eerste coronagolf, dan is daar vandaag niets meer van te merken. Zuster María Luisa Silverio (49), directeur van migrantenherberg ‘De Samaritaan’ in Atitalaquia, een gemeente enkele tientallen kilometers ten noorden van Mexico-Stad, komt handen tekort om een nieuwe toestroom migranten te helpen.

‘In Midden-Amerika gaat het gerucht dat president Joe Biden zich gastvrijer toont dan zijn voorganger Trump’, zegt Silverio. De lente brengt altijd een piek in de cijfers, maar in maart werden 175.000 migranten zonder papieren, veelal uit Midden-Amerika, opgepakt aan de Amerikaanse zuidgrens — het hoogste cijfer in minstens vijftien jaar. ‘We zien kinderen, gezinnen, alleenstaande zwangere vrouwen, noem maar op: allen op zoek naar een beter leven in Amerika .’

Aan herberg El Samaritano arriveren de hele dag groepjes migranten, velen op afgetrapte sportschoenen, al hun bezittingen in een rugzakje of plastiek tas. Van de zusters krijgen ze een maaltijd, schone kleren, een douche en medische zorg. Migranten weten ondertussen dat de Mexicaanse overheid op vraag van Biden alle zeilen bijzet om ze af te remmen, maar dat brengt ze niet op andere gedachten: na een adempauze zetten ze hun trek richting de grens verder, per trein.

La bestia

Pal voor de deur van de herberg rijden regelmatig ellenlange vrachttreinen voorbij die Mexicaanse fabrieken in heel het land met de Amerikaanse economie verbinden. De talloze migranten die elk jaar meerijden richting het noorden noemen de trein la bestia, het beest, omdat er risico bestaat dat verstekelingen bij een val een ledemaat of zelfs hun leven verliezen.

Ricardo Paz (38), een bouwvakker uit Honduras, begeleidt zijn echtgenote Delmy Flores (27) en hun twee zoontjes van zes en zeven naar de grens. Een maand geleden staken ze de grens tussen Guatemala en Mexico over. Als het kan, rijden ze met de vrachttrein mee. Slapen doen ze vaak langs de sporen. ‘We hopen dat we met onze kinderen Amerika in mogen’, zegt Paz.

Paz werkte eerder als kok in de Amerikaanse staat New jersey, maar werd het land uitgezet. Ondanks alle risico’s die ongedocumenteerde migranten lopen in Amerika, en onderweg, blijft de belofte op een beter leven nog steeds doorslaggevend, aldus Paz.

Ricardo Paz (38), een bouwvakker uit Honduras, reist met zijn zoontjes van zes en zeven richting de Verenigde Staten.

© Arthur Debruyne

De regering van oud-president Donald Trump deed asielzoekers in Mexico wachten op een uitspraak in hun zaak, een beleid dat zijn opvolger Joe Biden voor alleenstaande kinderen en gezinnen vanaf dag één heeft teruggedraaid. Die laatsten melden zich aan de grenswacht, en komen na een tijd weer vrij in afwachting van een afspraak bij een Amerikaanse immigratierechter. Anderen betalen een smokkelaar die ze door de woestijn of over de rivier Rio Grande gidst – huidig tarief: 7000 dollar – of proberen het op eigen houtje.

In een logboek registreert José Antonio García (62), deel van een groep gepensioneerde vrijwilligers, de migranten die dag: één Mexicaan, drie mensen uit Guatemala en 32 migranten uit Honduras, het belangrijkste oorsprongsland in de meest recente cijfers.

Aan MO* vertellen de migranten dat ze armoede in hun thuislanden ontvluchten, en het onverschillige wanbeleid van corrupte bestuurders. Sommigen zeggen dat overstromingen na de orkanen Eta en Iota van november vorig jaar hele wijken hebben weggespoeld. Volgens de Verenigde Naties werden in de regio 7,3 miljoen mensen getroffen.

Honduras torst bovendien een van de hoogste moordcijfers in het westelijke halfrond. Misdaadbendes voeren een schrikbewind in grote delen van het land.

In herberg ‘De Samaritaan’ komen de meeste migranten die hulp zoeken uit Honduras.

© Arthur Debruyne

Dollars

Langs de treinsporen spreken we veel alleenstaande mannen, vaak twintigers, die vrouw en kinderen achterlieten om vanuit Amerika geld naar huis te sturen. ‘In Honduras verdienen we 100 lempiras (3,45 euro) per dag, in Amerika 100 dollar’, zegt Darwin (27), die deserteerde uit het leger.

‘Mexico is uitgegroeid tot een draconisch controleapparaat met één doel: migratie stoppen, deels op vraag van de Amerikaanse overheid’

Ana Delia (38) heeft om dezelfde reden vier kinderen bij haar ouders in Honduras achtergelaten. Ze is alleen op weg naar broers en zussen in de Texaanse stad Houston. Die helpen haar aan werk.

Detentiecentra voor migranten aan Amerika’s zuidgrens barsten inmiddels uit hun voegen. De regering-Biden verkreeg van de Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador dat het buurland tienduizend soldaten naar de grens met Guatemala stuurt om migranten de pas af te snijden. Ook Honduras en Guatemala beloven een strengere aanpak op vraag van het Witte Huis. ‘De grens is gesloten, kom niet naar Amerika’, zei Biden in een video.

‘Mexico is uitgegroeid tot een draconisch controleapparaat met één doel: migratie stoppen, deels op vraag van de Amerikaanse overheid’, zegt Tonatiuh Guillén López, die in 2019 opstapte als hoofd van de Mexicaanse immigratiedienst INM nadat Mexico het beleid verstrengde onder druk van toenmalig VS-president Trump. Volgens Guillén verzaakt zijn land steeds vaker aan internationale verplichtingen om asielzoekers bescherming te bieden.

‘We zien kinderen, gezinnen, alleenstaande zwangere vrouwen, noem maar op: allen een beter leven in Amerika achterna’, zegt zuster María Luisa Silverio (49), directeur van migrantenherberg ‘De Samaritaan’ in Atitalaquia.

© Arthur Debruyne

Misbruiken

Sinds enkele jaren laat López Obrador een nieuw veiligheidskorps, de Nationale Garde, belast met het bestrijden van drugskartels, optreden tegen migranten. In maart werden 60 procent meer uitwijzingen uitgevoerd dan dezelfde maand een jaar eerder.

Tegelijk namen klachten over misbruiken tegen migranten door de Mexicaanse veiligheidsdiensten toe met 80 procent in 2020, meldt de nationale mensenrechtencommissie CNDH, een onafhankelijk overheidsorgaan. Troepen die getraind zijn voor gewapend conflict inzetten tegen migranten is vragen om problemen, zeggen experts.

‘Het grootste gevaar onderweg is ongetwijfeld de politie. Als je geen geld bij je hebt, dan loopt het fout’

Op de grens met Guatemala schoten soldaten eind maart een ongewapende migrant dood. In badstad Tulum, niet ver van Cancún, kwam enkele dagen voordien een 36-jarige vluchtelinge uit El Salvador om het leven bij een hardhandige arrestatie. Vier agenten werden opgepakt en de politiechef moest opstappen.

In januari werden in het noorden van Mexico, op een zucht van de grens met Texas, de verkoolde lichamen aangetroffen van vijftien migranten uit één dorp in Guatemala. Volgens het openbare ministerie werden ze vermoord door twaalf leden van een elite-eenheid van de politie. De details zijn nog niet duidelijk, maar de gebeurtenis zet het risico dat migranten lopen in Mexico nogmaals in de verf.

Maar de muur die Mexico opwerpt is allesbehalve ondoordringbaar. In Atitalaquia zeggen verschillende migranten aan MO* dat politieagenten of migratiebeambten aan controleposten zich routinematig laten omkopen om ze door te laten — in Guatemala bedraagt het vaste tarief naar verluidt 100 quetzales, omgerekend 10 euro.

In Mexico worden migranten vaak beroofd en afgeperst, soms door dieven maar vaker door de politie, klinkt het. Voormalig immigratiechef Guillén López bevestigt dat corruptie in de overheidsdiensten wijdverbreid is. ‘Het grootste gevaar onderweg is ongetwijfeld de politie. Als je geen geld bij je hebt, dan loopt het fout’, getuigt Juan Angel (43), een landbouwer uit Honduras.

De talloze migranten die elk jaar meerijden richting het noorden noemen de trein ‘la bestia’, het beest, omdat er risico bestaat dat verstekelingen bij een val een ledemaat of zelfs hun leven verliezen.

© Arthur Debruyne

Migratiedeal

Migratie-experts geloven dat een regionaal akkoord tussen Canada, de VS, Mexico en landen in Midden-Amerika irreguliere migratie kan temperen. Daarbij zouden asielzoekers een procedure moeten kunnen starten in hun thuislanden, zij het El Salvador, Guatemala of Honduras – zoals ook Europa beoogt te doen met de landen aan zijn buitengrenzen.

Maar Joe Biden lijkt onzeker over zijn asielbeleid. Onlangs communiceerde het Witte Huis dat Bidens regering dit jaar amper 15.000 vluchtelingen zou toelaten, een historisch laag cijfer dat zijn voorganger Trump instelde. Na verzet vanuit eigen rangen en door activisten trok Biden het getal alsnog op naar 60.000.

Tonatiuh Guillén, de voormalige chef van de Mexicaanse immigratiedienst, gelooft dat de huidige Amerikaanse regering weinig politieke speelruimte heeft voor generositeit tegenover migranten. In het stemhokje zouden Democraten er bij de tussentijdse verkiezingen in 2022 op afgerekend worden, vermoedt hij. En bovendien voelt Mexico zich inmiddels prima bij de harde aanpak, aldus Guillén. ‘De erfenis van Trump laat zich minder snel uitwissen dan gedacht werd.’

Een gepensioneerde vrijwilliger geeft migranten te eten.

© Arthur Debruyne