'Plastic heeft geen goede reputatie, maar steeds meer brouwers gaan op zoek naar duurzaam bierverhaal'
Plastic biervaten recycleren? Minder eenvoudig dan je denkt. Maak kennis met afvalstof 1969
De ‘nieuwe blauwe zak’ maakt onze plasticafvalzakken voller dan ooit, maar echt circulaire economie is dat nog niet. En wie circulaire producten wil ontwikkelen, botst op een gebrek aan systemen voor de terugname van plastic. ‘We hebben niet de luxe om te wachten op wetgeving die het ons makkelijk maakt.’
Sinds kort mogen we in veel steden en gemeenten een vollere PMD-zak buitenzetten. Maar echt circulaire economie is dat niet. 99 procent van de verpakkingen die in België op de markt komen, wordt samen opgehaald en verwerkt. En innovatieve spelers die circulaire producten proberen te ontwikkelen, botsen op uitdagingen wat betreft systemen voor de terugname van plastic. ‘We hebben niet de luxe om te wachten op wetgeving die het ons makkelijk maakt, zoals voor statiegeld. Dus doen we het zelf.’
Wie in België plastic verpakkingen op de markt brengt, is bij wet verplicht daar een deel van te recycleren. Vandaag is dat 30 procent, in 2025 moet dat van Europa minstens de helft zijn.
Om aan die regel te voldoen, hebben bedrijven in België de keuze: ofwel betalen ze het beheersorgaan Fost Plus om de ophaling en verwerking van hun afval te regelen, ofwel doen ze het zelf. Voor die laatste optie kiest een fractie van de bedrijven: in 2018 ging het om 96 bedrijven, die samen minder dan 1 procent van de kunststof verpakkingen op de Belgische markt brachten. 99 procent van het plastic consumentenafval wordt door Fost Plus beheerd.
99 procent van het plastic consumentenafval wordt door Fost Plus beheerd.
Toch is niet elk bedrijf tevreden met de diensten die Fost Plus aanbiedt. De organisatie haalt, onder andere via de blauwe zak, wel verpakkingen op, maar hoe ze verwerkt worden, is niet altijd even duidelijk. Een van de kritieken op Fost Plus is dat er weinig garanties worden gegeven over hoe de opgehaalde verpakkingen precies verwerkt zullen worden.
Neem bijvoorbeeld verpakkingen uit pet _(_de kunststof polyethyleentereftalaat, red.) zoals drankflessen of shampooflacons. Een deel van die ingezamelde verpakkingen gaat naar de verbrandingsoven omdat het materiaal gekleurd is, of te vervuild met bijvoorbeeld voedingsresten of schoonmaakmiddelen.
Het meest kwalitatieve pet wordt gerecycleerd om opnieuw als grondstof te gebruiken, veelal in onze buurlanden. Dat gerecycleerde pet komt dan opnieuw terecht in petflessen. Of het wordt hergebruikt in niet-recycleerbare producten zoals fleecetruien. In dat geval is sprake van downcycling, wat wil zeggen dat het plastic niet meer de zuiverheid van de oorspronkelijke grondstof kan bereiken.
In het geval van recyclage kan het afval opnieuw tot zuivere grondstof worden herwerkt en zo een nieuw product opleveren.
Parallelle circuits
Petverpakkingen in de blauwe zak worden samen opgehaald, gesorteerd en verwerkt. Die _one-fits-all-_aanpak van plasticrecyclage kan een probleem zijn voor bedrijven met circulaire ambities, zoals OneCircle. Dat is een Nederlands bedrijf dat wereldwijd actief is in de sector van lichte drankcontainers, als vervanging voor stalen biervaten of wijnflessen uit glas.
Het bedrijf heeft als doelstelling om de KeyKeg-containers die ze op de markt brengt — en dat zijn jaarlijks enkele miljoenen-, terug te nemen, lokaal te recycleren en de grondstoffen opnieuw te gebruiken om nieuwe exemplaren te maken.
Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan, vertelt senior business creator David Verhaeghe. ‘Via algemene systemen zoals die van Fost Plus, de containerparken, Citeo (de Franse tegenhanger van Fost Plus) en noem maar op, bleek het haast onmogelijk om onze grondstof opnieuw bij ons te krijgen. Als KeyKegs in dat systeem terechtkomen, belanden ze met de rest van de verpakkingen in verbrandingsovens, op stortplaatsen of in minder interessante recyclageprogramma’s. We kunnen ervoor kiezen om in dat systeem mee te stappen en een “aflaat” te betalen voor de wettelijk verplichte verwerking. Maar dat is niet goed genoeg voor ons.’
‘Het algemene systeem van afvalwerking via Fost Plus is niet goed genoeg voor ons.’
‘Als we ons circulair verhaal niet goed opzetten, hebben we binnen vijf jaar geen verantwoordelijk businessmodel meer’, meent Verhaeghe. ‘En als onze circulaire vaten niet ingezameld worden voor recyclage, zijn we aan het greenwashen. Dat willen we niet. We hebben niet de luxe om te wachten op wetgeving die het ons makkelijk maakt, zoals statiegeld. Dat zou een grote stap vooruit zijn in ons proces. Daarom beslisten we om het zelf te doen. We chose to lead by example.’
De opbouw van die parallelle circuits is een behoorlijke investering, vertelt Verhaeghe. ‘In 2019 investeerden we ongeveer een miljoen euro in het opstarten van terugnamegemeenschappen en machines om de KeyKegs te ontmantelen en samen te persen. We hebben nu 33 partners wereldwijd, waaronder Groen Collect in Nederland en sinds kort Vanheede in België. Via die wegen krijgen wij onze vaten terug.’
Circulair ontwerp
Het hele concept van de KeyKeg-vaten is erop gericht om de gebruikte materialen in een circulaire kringloop te houden, legt Bert Hanssen, “uitvinder” van de KeyKeg, uit. ‘Alles begint met een slim ontwerp dat toelaat om grondstoffen makkelijk te scheiden. Onze containers hebben zwarte handvaten uit gerecycleerd polypropyleen. Die waren ooit bijvoorbeeld een autobumper. Die schroef je er zo af. De buitenste en binnenste lagen van onze vaten bestaan uit heldere pet. Daartussen komt het etiket.
‘Vandaag bestaan onze KeyKegs voor 30 procent uit gerecycleerd materiaal. Dit jaar wordt dat percentage opgedreven naar 45 procent. Zo’n 12 procent van de gebruikte materialen, vooral de binnenzak, zijn nog niet circulair.’
Bert Hanssen en David Verhaeghe van OneCircle
Voor OneCircle is het dubbel interessant om de gebruikte verpakkingen terug te nemen. ‘Het pet waar onze drankcontainers van gemaakt zijn, kan meer druk aan en is beter geschikt om tot een groter formaat opgeblazen te worden dan pet dat gebruikt wordt voor gewone petflessen’, vertelt Hanssen. ‘Omdat we de kwaliteit en eigenschappen van ons materiaal goed kennen, betalen we graag een interessante marktprijs aan de afvalverwerkers ervan.’
‘Als je echt circulair wil zijn, moet je alle stappen van het proces in rekening brengen’, vervolgt Hanssen. ‘Onze vaten werken bij het tappen met luchtcompressoren in de plaats van CO2. We gebruiken ook weinig water bij het productie- en recyclageproces. En omdat het vat een lichtgewicht is en weinig plaats inneemt, zorgen de drankcontainers voor een grote daling van broeikasgassenuitstoot tegenover transport met klassieke vaten. Dat is een voordeel wanneer de vaten lange afstanden afleggen, zoals bier en wijn bestemd voor export.’
‘Levenscyclusanalyses die een onafhankelijk studiebureau maakten, wijzen uit dat een bier-export van een Californische brouwer naar Japan met onze vaten bijna de helft minder broeikasgassen uitstoot dan een export met klassieke stalen vaten. Als je naar de MKI kijkt — de volledige milieukost, die bijvoorbeeld ook luchtvervuiling en waterverbruik in rekening brengt — scoren we nog beter qua milieu-impact.’
Craft beers
Het circulaire verhaal valt alvast in de smaak bij de nieuwe generatie geëngageerde brouwers. Vandaag worden de drankcontainers vooral gebruikt op de markt van de speciaalbieren. ‘Bijna alle craft bieren (bieren gebrouwen op ambachtelijke wijze, door kleine brouwerijen, red.) op vat zitten in KeyKegs. Als je niet met een klassieke bierkaart werkt, leer je ze gegarandeerd kennen’, vertelt Vinnie De Jaegher, uitbater van biercafé De Kelk in Brugge, die al enkele jaren met KeyKegs werkt.
‘Plastic heeft geen goede reputatie. Maar steeds meer brouwers die op zoek gingen naar een duurzaam bierverhaal, kwamen uit bij KeyKegs.’
‘Het gewicht is een groot voordeel: stalen vaten wegen veel, ook als ze leeg zijn, en dat is niet handig in een krappe bierkelder’, zegt De Jaegher. ‘Ook de houdbaarheid is een voordeel. Wij hebben zestien tapkranen. Omdat de vaten werken op luchtdruk en niet op CO2, is het bier veel langer houdbaar en moeten we minder weggooien. Al moet ik toegeven dat het voor mij even wennen was om over te schakelen op bier in plastic vaten. Plastic heeft geen goede reputatie. Maar steeds meer brouwers die op zoek gingen naar een duurzaam bierverhaal, kwamen uit bij KeyKegs.’
Vinnie De Jaegher van biercafé De Kelk in Brugge werkt met KeyKegs
Complexe keten
De plastic vaten dragen inderdaad het risico in zich om vervuilend te zijn. Wanneer ze in het milieu terechtkomen of al na één keer in de verbrandingsoven belanden, bijvoorbeeld, wat vandaag nog veel gebeurt. ‘We hopen dit jaar 10 procent van onze KeyKegs te recycleren. En het is de bedoeling om de komende jaren wereldwijd elk jaar 10 procent meer in te zamelen van het aantal verkochte KeyKegs, dus 20 procent in 2022 en 30 procent in 2023’, zegt Verhaeghe.
Uit de zestien tapkranen van biercafé De Kelk in Brugge stroomt bier uit KeyKegs
De vaten gaan door heel wat handen. Vanuit café De Kelk gaan lege vaten mee naar een drankendistributeur in Veurne, waar ze worden opgeslagen in een container. Wanneer die vol is, pikt afvalbedrijf Vanheede de container op en brengt die naar Westlandia, een Iepers maatwerkbedrijf dat tewerkstelling biedt aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
Daar worden de vaten gedemonteerd met machines die speciaal in elkaar werden gezet voor de KeyKegs. Ter plekke wordt het materiaal gesorteerd: zwarte handvaten gaan samen in een zak, het heldere pet ook. Die grondstoffen worden samengeperst en opnieuw opgekocht door OneCircle. Waarna de grondstoffen gerecycleerd worden tot nieuwe exemplaren.
Afvalstof nummer 1969
De uitrol van OneCircle leest als een verhaal van bedrijven die beslissen om het anders te aan te pakken en samen te werken. Tussen productie en hergebruik zijn minstens zes bedrijven betrokken. De samenwerking met Vanheede kwam er op initiatief van OneCircle. ‘Partnerschappen zijn in onze sector bijna een must om iets op te zetten’, legt Kim Delvoye, communicatiemedewerker bij Vanheede uit.
Elke partner heeft zo zijn eigen belangen en voorwaarden. Voor Vanheede was een groot volume cruciaal, samen met schaalbaarheid en continuïteit. ‘Een grote uitdaging is het opzetten van de retourlogistiek’, vertelt Katia Dezutter, medewerker van de dienst material recovery bij Vanheede. ‘Ga je de vaten zelf ophalen en brengen? Kunnen we de afvalstof in een bestaand verhaal opnemen, zodat onze vrachtwagens niet leeg rondrijden?’
De vaten terugkrijgen, is een huzarenwerk. We kunnen dit alleen realiseren met hulp van de hele distributieketen.’
‘Na overleg met maatwerkbedrijf Westlandia, bleek het een haalbare kaart. We maakten een nieuwe “afvalstof” aan voor OneCircle: afvalstof nummer 1969. Die afvalstoffen hebben elk hun eigen kenmerken, en leggen elk een eigen traject af.’
‘De vaten terugkrijgen, is een huzarenwerk’, besluit Verhaeghe. ‘Het is constant, stap per stap mensen overtuigen van de waarde van onze circulariteit. We kunnen dit project alleen realiseren met hulp van de hele distributieketen. Het kostte ons al veel om de terugnamelogistiek op te zetten. Maar we merken dat onze klanten het circulair concept appreciëren en graag meewerken.’
Ruimte voor circulaire experimenten
Jaarlijks is de export van Belgisch bier goed voor 72 procent van de totale productie. Door de grote milieu-impact van lange transporten, klinkt een nieuwe, meer milieuvriendelijke manier om dranken te vervoeren en te exporteren logisch en interessant.
Maar de huidige _one-fits-all-_aanpak in veel landen biedt weinig ruimte voor een terugnamescenario op maat. En dat is eigenlijk onmisbaar voor een circulaire aanpak. Plastics circulair recycleren kan immers enkel als de eigenschappen van plastic zo goed mogelijk bewaard worden en grondstoffen niet gemixt worden, verloren gaan of gebruikt worden in laagwaardige toepassingen. Alleen het eerste scenario kan ervoor zorgen dat de vraag naar nieuwe, fossiele plastics afneemt.