‘Scholieren protesteren om de juiste redenen. België haalt duurzame doelstellingen niet’

Leuven. Het is een donderdag, vroeg in de middag. Luca, acht jaar, moet op dit uur normaal op school zijn, maar vandaag heeft hij andere plannen. Hij is op weg naar het Monseigneur Ladeuzeplein, waar meer dan tienduizend scholieren hebben verzameld om hun gedeelde bezorgdheid te uiten over de opwarming van de aarde.

In zijn kleine handen houdt hij een kartonnen bordje waarop ‘There is no Planet B’ te lezen valt. Hij moet zijn best doen om gelijke tred te houden met zijn medespijbelaars. Terwijl het zachtjes begint te regenen, laten Luca en de anderen rond hem hun stem horen. ‘What do we want? Climate action! When do we want it? Now!’

Een waterval van protesten

Het is de vijfde week op rij dat studenten uit heel België hun lessen laten liggen om te protesteren voor het klimaat. Ze dringen bij de overheden aan op een ambitieuzer beleid dat in lijn ligt met de klimaatdoelstellingen van Parijs. In het akkoord uit 2015 verbinden bijna 200 landen zich ertoe de verdere opwarming van de aarde te beperken tot minder dan twee graden Celsius ten opzichte van het pre-industriële tijdperk en beloven ze inspanningen te leveren om onder de 1,5 graden te landen.

Zeker 13.000 scholieren tekenen present in Leuven, wat minder dan voorgaande weken, maar samen met de scholierenprotesten in andere Belgische steden tellen de organisatoren toch 30.000 klimaatspijbelaars. Het protest zwol de voorbije weken aan met steeds meer studenten, uit steeds meer scholen en steden. Ze sluiten zich aan bij een groeiende wereldwijde jongerenbeweging, die vorig jaar door de zestienjarige Zweedse studente Greta Thunberg op gang werd gebracht. Thunberg, die op het afgelopen Wereld Economisch Forum in Davos wereldleiders aanspoorde om meer klimaatactie te ondernemen, blijkt inspiratie te bieden voor duizenden studenten wereldwijd. Ook in Duitsland, Zwitserland, Frankrijk en Australië vonden soortgelijke klimaatmarsen plaats.

Nooit te jong om te leiden

De tieners Kyra Gantois en Anuna De Wever vormen in België het gezicht van de protestbeweging, en zijn ook afgezakt naar Leuven. Het duo spreekt de betogers vol vuur toe en herinnert hen er nogmaals aan dat het hun volste recht is om meer klimaatactie te eisen. ‘Het is ons recht om een stem te hebben in dit debat. Wij zijn begaan met onze planeet en wij zijn de volgende generatie. We zullen meebeslissen!’, schreeuwt Anuna onder luid gejuich de menigte toe.

De opkomst en het gejuich van de betogers zijn cruciaal, vertelt Kyra in een gesprek dat ik later die dag met haar heb. ‘Er is ontzettend veel energie aanwezig, veel positieve uitstraling. Er is zoveel hoop. Geen geweld, gewoon lachende en zingende mensen. Hoe vermoeiend vandaag ook was, ik ben vooral blij.”

Gantois laat meekijken in wat van buitenaf een enorme en complexe organisatie achter de klimaatmarsen lijkt. Het zeskoppige team van organisatoren, waaronder Anuna en Kyra, houdt zich bezig met zowat alles: van het maken van filmpjes voor sociale media tot in debat gaan met andere betogers, zowel online als offline.

Ze gebruiken voornamelijk Facebook om hun boodschap de wereld in te sturen, met video’s en tekst. Live muziek, in plaats van de gebruikelijke langdradige toespraken, moet de betogers warm maken. En foto’s – vooral selfies tijdens elke manifestatie – blijken bij de jongeren een gevoelige snaar te raken. Financieel zijn ze voorlopig op zichzelf aangewezen, al beginnen er wel giften binnen te komen. De deelnemers draaien zelf op voor hun vervoer en eten. ‘De kosten voor de opbouw van het podium en de luidsprekers, microfoons en dergelijke wordt dan weer door lokale vrijwilligers gedragen’, vertelt Kyra.

Deze steun van buitenaf laat zich ook in Leuven voelen. Honderden lokale bewoners, die aan de kant van de weg post hebben gevat, juichen de klimaatspijbelaars toe wanneer de mars voorbijtrekt. Uit enkele vensters wapperen vlaggen of een spandoek met de boodschap: ‘We horen wat jullie zeggen!’

Rekening houden met de stem van jongeren

Maar wie stelt die jonge betogers dan zo teleur? Wie houden zij verantwoordelijk voor het gebrek aan klimaatambities? ‘Voornamelijk politici,’ zegt Nele Van Hoeyweghen uit Gent. Van Hoeyweghen is SDG-vertegenwoordiger bij de Verenigde Naties voor de Vlaamse Jeugdraad. Binnen het brede kader van die duurzame ontwikkelingsdoelen komt zij vooral op voor SDG 12 (duurzame consumptie- en productiepatronen verzekeren) en SDG 13 (dringend actie ondernemen om de klimaatverandering en haar impact te bestrijden). Ze leidt een adviesraad van zes jongeren die aanbevelingen doet bij de overheid en andere jongeren advies geeft hoe ze die twee SDG’s zelf kunnen verwezenlijken. Afgelopen zomer deden ze een bevraging onder Belgische jongeren waarin ze peilden naar de bezorgdheid over het klimaat en wie ze verantwoordelijk achtten. ‘Meer dan 97 procent gaf aan zich grote zorgen te maken en meer dan 80 procent legde de verantwoordelijkheid bij politici en grote bedrijven.’

Ondanks die bezorgdheid wordt echter zelden rekening gehouden met de jongeren. ‘Deze klimaatmarsen brengen daar verandering in’, meent Van Hoeywegen. ‘Ministers zouden ook aan jongeren die nog niet stemmen moeten vragen wat zij willen dat er gebeurt. Dat geldt evengoed voor mensen die wel mogen stemmen maar niet in een positie zijn om zwaar te wegen op beslissingen. Dat gebeurt veel te weinig en dat moet veranderen. De impact van deze mars zal groot zijn, binnenkort sluiten universiteitsstudenten zich ook aan, en die studenten mogen in mei wél naar de stembus trekken!’

Tom, zestien en laatstejaars aan het Sint-Pieterscollege in Leuven, gaat akkoord met Van Hoeyweghen. Toch denkt hij dat de klimaatmarsen nu ook al hun impact hebben. ‘Mensen beginnen ons en ons protest op te merken. Ze beseffen plots “inderdaad, er wordt te weinig voor het klimaat gedaan”. Die mensen zullen ons wel herinneren wanneer ze in mei gaan stemmen. Dan zijn er ook de politici die deze betogingen afkeuren. Op Facebook zie ik dat ze vaak hard afgerekend worden op die kritiek. Dat zal bij de verkiezingen niet anders zijn, denk ik!’

België ver achter op de eigen duurzame ambities

In het Belgische voortgangsverslag voor de SDG’s, rapporteerde ons land in juli 2017 aan de VN dat we goed op weg zijn om de doelstellingen van Parijs te halen. Het rapport vermeldt een rist maatregelen die door de overheid werden genomen om de doelstellingen te halen, zoals een strategische plan om tegen 2050 een koolstofarm land te worden.

Niet iedereen is echter even overtuigd over die goede evolutie. Jean-Pascal Van Ypersele, België’s meest gerenommeerde klimaatwetenschapper en voormalig vice-voorzitter van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Van Ypersele, ook één van de vijftien auteurs van het 2019 Global Sustainable Development Report, dat deze zomer wordt uitgebracht, stelt dat er weinig coördinatie is tussen de verschillende bestuursniveaus. Daardoor is er te weinig efficiëntie om de duurzame doelstellingen waar te maken, in het bijzonder doelstelling 13.

De klimaatspijbelaars kaarten volgens Van Ypersele dan ook een pijnlijke en beschamende realiteit aan: België doet niet genoeg om doelstelling 13 te bereiken.

‘Ze protesteren om de juiste redenen’, zegt van Ypersele. ‘België is, zoals het er nu voor staat, gedoemd om de doelstellingen voor 2025-2030, vastgelegd door de Europese Commissie na het Parijs-akkoord, te missen. En daar komt niet meteen verandering in als ons land zijn klimaatbeleid niet bijstelt’.

Ook verschillende middenveldorganisaties wezen al op België’s moeizame vooruitgang op vlak van klimaatbeleid. In december brachten milieubewegingen Climate Action Network (CAN), Germanwatch en New Climate Instute gezamenlijk de Climate Change Performance Index (CCPI) uit, waarin België op een beroerde 45 plaats komt te staan, veel lager dan landen zoals Zweden en Frankrijk. Het rapport beoordeelde vier domeinen; broeikasgasemmissies (40%), hernieuwbare energie (20%), energieverbruik (20%) en klimaatbeleid (20%).

Volgens het rapport is het onwaarschijnlijk dat België zijn doelstellingen van 2020 haalt om de uitstoot van koolstof terug te dringen. Sinds 2014 is die uitstoot zelfs aan het stijgen, vooral in de transport- en bouwsector. Ook de doelstelling rond hernieuwbare energie is veraf. ‘Met vier bestuursniveaus, verantwoordelijk voor klimaatbeleid, heeft het land geen coherente strategie om de uitstoot terug te dringen’, stelt het CAN in een persmededeling.

Nood aan een een ambitieuze klimaatcoalitie

De Indiase milieujournaliste Stella Paul, die in de week van 3 tot 9 februari in Brussel was op uitnodiging van MO*, koos de klimaatspijbelaars als onderwerp van haar Mondiale Baanbrekers-reportage voor MO*. Het project Mondiale Baanbrekers wordt mogelijk gemaakt door een subsidie van de Europese Unie via het Frame, Voice, Report! programma.

Meyrem Almaci, voorzitter van Groen, bevestigt het gebrek aan coördinatie en ambitie bij de overheid en benadrukt dat er dringend nood is aan een ambitieuze klimaatcoalitie. ‘Wat ons land nodig heeft, en waar wij ook voor vechten, zijn bindende klimaatwetten met doelstellingen op korte, middellange en lange termijn. Als we dit willen realiseren, hebben we een klimaatcoalitie nodig die ambitieus genoeg is om dit op tafel te leggen.’

De klimaatspijbelaars kunnen rekenen op de steun van Groen, verzekert Almaci. ‘Ze brengen hoop in radeloze tijden en ze wijzen volwassenen en politci op hun verantwoordelijkheid om de toekomst van deze planeet veilig te stellen’. Almaci kan zich inbeelden dat de klimaatmarsen zich tot in het stemhokje zullen laten voelen. Die signalen zag Almaci eerder al. ‘Dat mensen hun prioriteiten herbekijken en het klimaat voorop beginnen te stellen werd heel duidelijk toen burgerinitiatieven zelf het heft in handen begonnen te nemen. Denk maar aan Curieuzeneuzen, waarbij burgers zelf data rond luchtvervuiling begonnen te verzamelen of aan campagnes om de vleesconsumptie te verminderen.’

Kyra Gantois en haar vrienden zijn klaar om de klimaatstrijd verder te zetten. Er is grote steun vanuit verschillende hoeken: academici, wetenschappers, bedrijven en politici spraken zich al uit. De burgemeester van Leuven nam zijn tijd om de jonge betogers toe te spreken en verzekerde hen dat hun eisen werden gehoord. Toch bestaat de kans dat de groene golf wegebt wanneer de verkiezingen achter de rug zijn en de steun van de politiek taant.

‘Als dat gebeurt, komen we gewoon terug op straat, exact zoals we nu doen’, verzekert Kyra Gantois, met een lach die haar ijzeren overtuiging toont.

Verplichte melding: Dit artikel is geproduceerd met financiële steun van de Europese Unie. De inhoud van dit document is de volledige verantwoordelijkheid van MO* en kan in geen geval worden beschouwd als een weerspiegeling van het standpunt van de Europese Unie.