Soefisme is meer dan esoterie, spiritualiteit en magie

“Ahmadou Bamba gooiden ze ooit in een leeuwenkuil maar de leeuwen ontzagen en gehoorzaamden hem en vielen in slaap aan zijn zijde…
Geketend vervoerden de Fransen Ahmadou Bamba per schip. Toen zijn verzoek om te mogen bidden werd afgewezen, brak hij zijn ketenen los en sprong overboord waar een gebedskleed op het water dreef en hem opving. Zwevend op het water bad hij tot Allah, de allerhoogste. Na het gebed ging Ahmadou Bamba terug aan boord…
De Fransen durfden hem niet aan te raken dus stopten ze hem op een gegeven ogenblik in een bloedhete oven. Uren later stapte hij er ongeschonden uit…”

© Kurt Deruyter

Geïnspireerd door ontmoetingen met soefi’s, voor zijn HalfwayHome project, in Brussel en Parijs, reisde Kurt De Ruyter naar Andalusië, Marokko, Algerije en Senegal, om er te ontdekken wat er aan de bron ligt van de revival van het soefisme.

In het eerste deel van deze driedelige reeks bezoekt hij het soefisme in Andalusië.
Deel 2: Het soefisme in Marokko
Deel 3: Het soefisme in SenegalHet zijn slechts enkele van de magische verhalen die de ronde doen over Ahmadou Bamba Mbacké, ook wel Khadimu al-Rassul – de dienaar van de profeet – genoemd of nog ‘Serigne Touba’, de sjeik van Touba.

In Senegal is 98% van de bevolking lid van een soefi tariqa. De belangrijkste tariqa’s zijn de Mouriden, Leyane, Tijjani en Hadr. Op 200 km van Dakar ligt Touba, de heilige stad van de Mouriden.

In Touba vind je geen hotels, geen alcohol, geen sigaretten. Eind 2018 is een nieuwe autosnelweg ingehuldigd tussen Dakar en Touba. Nu reis je met de wagen in 2 uur tussen beide steden. Voor de autosnelweg er kwam, was je veroordeeld tot de “route nationale”, een hobbelige autoweg met twee rijstroken zoals je er zoveel in Afrika vindt. Elk dorp organiseert zijn commerciële activiteiten aan de kant van de weg en de reis vanuit Dakar kost je minimum 5 uur.

Je kan je slechts vaag de chaos inbeelden die er moet zijn, tijdens de “Grand Maghal” wanneer de Mouriden de verbanning van Ahmadou Bamba naar Gabon herdenken en honderdduizenden volgelingen van over de hele wereld naar Touba trekken.

© Kurt Deruyter

Alles staat er in het teken van de godsdienst. Het epicentrum van de stad is de grote Moskee die permanent in uitbreiding is. De stad wordt bestuurd door de erfgenamen van Ahmadou Bamba waarbij telkens de oudste levende telg de hoogste positie inneemt. Elke leider laat een erfenis na in de vorm van een uitbreiding van de grote Moskee, die gebouwd is naar het voorbeeld van de Moskee van de Profeet van Medina.

Ik logeer in Touba bij Serigne Fallou Sylla, een rechtstreekse afstammeling van Ahmadou Bamba zelf, een van zijn tientallen kleinzonen. De stad Touba telt ongeveer 1 miljoen inwoners en is onderverdeeld in wijken die elk onder de verantwoordelijkheid vallen van een Serigne, de Senegalese versie van een sjeik, een afstammeling van Ahmadou Bamba.

In Senegal heeft de sjeik naast zijn spirituele zorg ook een wereldlijke taak. Hij organiseert en bestuurt zijn wijk, bouwt en organiseert er scholen, legt wegen aan, geeft zijn zegen aan huwelijken, is verantwoordelijk voor de moskee etc; maar daarnaast heeft hij ook volgelingen in de rest van het land en in het buitenland.

De Mouriden hebben de kracht en de voordelen van de diaspora goed ingeschat

De Mouriden vind je overal in de wereld en twee kenmerken komen altijd terug: ze zijn verbonden aan een sjeik in Senegal en ze zijn financieel goed georganiseerd. De Mouriden hebben de kracht en de voordelen van de diaspora goed ingeschat en hebben een systeem waarbij de gemeenschappen in de migratielanden een flink deel van de financiële last van de gemeenschap waartoe ze behoren in Senegal dragen. Elke sjeik spendeert daarom een belangrijk deel van zijn tijd in het buitenland om al die gemeenschappen te bezoeken. Toen ik vertrok uit Touba stond Serigne Fallou Sylla op het punt om een reis te ondernemen naar Johannesburg, Atlanta, New York, Missouri en Chicago om terug te keren via Ivoorkust en Ghana.

© Kurt Deruyter

De financiële hulp gaat in beide richtingen. Mouriden die migreren kunnen ook beroep doen op financiering vanuit Senegal om economische activiteiten te ontplooien in het land van aankomst. Die financiële hulp gebeurt louter op basis van mondelinge afspraken en vertrouwen. Best bijzonder.

Een migrant kan ook beroep doen op het netwerk van de Mouriden. In Anderlecht ken ik een garage waar om de paar maanden een nieuweling arriveert, die vaak niet bijster veel blijkt te kennen van automechanica en die na enkele weken of maanden, wanneer hij een andere job heeft, de garage verlaat en plaats maakt voor een ander. Op die manier kunnen ze de moeilijkste periode, de eerste maanden, gemakkelijk overbruggen tot ze vaste grond onder de voeten hebben en zelfstandig hun nieuwe leven kunnen uitbouwen. Dat daar een soort commissieloon tegenover staat dat dan de omgekeerde richting uitgaat, is niet meer dan een economische transactie.

Het is dus niet allemaal esoterie, spiritualiteit en magie die onze wereld binnensluipt via de ontwikkelingen in de thuislanden.

Het is dus niet allemaal esoterie, spiritualiteit en magie die onze wereld binnensluipt via de ontwikkelingen in de thuislanden. Het mag uiteindelijk niet verbazen dat de geglobaliseerde wereld een ingewikkeld kluwen van verstrengelde belangen creëert die de idee van de natiestaat overstijgen en zelfs in vraag stellen.

Nationaliteit is slechts een van de determinerende elementen in de identiteit van de 21e eeuwse mens. Het wordt ook dringend tijd dat we migratie in zo’n ‘kosmopolitische’ context leren bekijken of ons migratiebeleid zal altijd vruchteloos blijken.

© Kurt Deruyter

Deze reportage werd mede mogelijk gemaakt door de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek