Het Suriname van de 21ste eeuw toont een gezicht van welvaart en economische groei. President Desi Bouterse houdt de touwtjes stevig in handen en is topfavoriet om met zijn partij NDP de parlementsverkiezingen opnieuw te winnen. Een nieuwe ambtstermijn wenkt, al wekt de zeepbeleconomie onrust en is het klimaat van corruptieschandalen en vriendjespolitiek nog lang niet gaan liggen.
Suriname is altijd al een buitenbeentje geweest op het Zuid-Amerikaanse continent. Het Caraïbische staatje is letterlijk en figuurlijk afgesneden van de buitenwereld. Snelle verbindingswegen naar buurlanden Frans-Guyana en Guyana zijn er niet en het dichte Amazonewoud sluit Suriname helemaal af van zuiderbuur Brazilië.
De internationale luchthaven in Zanderij telt één bestemming buiten het Amerikaanse continent: Schiphol. ‘De Nederlandse kolonisatie was het slechtste wat ons ooit kon overkomen’, zegt een studente op de campus van de Anton De Kom Universiteit van Suriname. ‘Naast decennia onderdrukking en slavernij zadelden ze ons op met een taal waar we niets mee zijn.’ Steeds meer vakken worden tegenwoordig in het Engels gedoceerd in plaats van het Nederlands en ouders kiezen bewust voor Engelstalig onderwijs.
Casino’s, villa’s en Japanse bolides
Taalisolement was lange tijd de belangrijkste belemmering voor internationale relaties in de voornamelijk Spaans- en Portugeestalige regio. De Surinaamse president Desi Bouterse doorbrak dat isolement door nieuwe internationale handelsrelaties aan te knopen.
De rijke Surinaamse bodem vormt een ideale troef tijdens onderhandelingen met potentiële buitenlandse investeerders. Dankzij de massale ontginning van goud, olie en hout kon Suriname evolueren van een laag- naar een midden-inkomensland. En Bouterse is ambitieus: een nieuwe ambtstermijn zou het land toelaten door te groeien naar een hoog-inkomstland.
Met een economische groei van 3,6 procent in 2014 behoort Suriname tot een van de best scorende landen van Zuid-Amerika.
Nina Jurna werkte tien jaar als correspondente in Suriname en publiceerde recent een biografie van de Surinaamse president: Desi Bouterse: een Surinaamse realiteit. De Nederlandse journaliste verhuisde toen Bouterse in 2010 aan de macht kwam en keerde voor het eerst in vijf jaar terug om te kijken hoe het land veranderd was.
‘De algemene levensstandaard verhoogde drastisch’, merkte ze onmiddellijk op. ‘Dat is overal zichtbaar in het straatbeeld: naast talloze casino’s en winkelcentra maakten verloederde huizen plaats voor fraaie villa’s. Japanse bolides rijden op nieuw aangelegde wegen en winkelrekken puilen uit van importproducten.’
Sociaal contract
Investeringen in onderwijs, volksgezondheid en infrastructuur –dat beloofde Bouterse bij zijn aantreden als president. Een snelweg van Paramaribo naar Brazilië kwam er voorlopig niet, evenmin als de beloofde 18.000 woningen. Van heel wat andere toezeggingen kwam er wel wat in huis: de invoering van een minimumloon, de algemene ziektekostenverzekering, de gratis gezondheidszorg voor kinderen en bejaarden…
‘Spelende kinderen aan de Surinamerivier in het diepe binnenland. Bouterse geniet enorme populariteit bij de jonge Surinaamse bevolking.’
Irvin Ngariman
De kinderbijslag steeg van 0,75 euro per kind per maand naar 12 euro, de “Algemene Oudedagvoorziening” van 70 euro naar 130 euro. De sociale vooruitgang maakte Bouterse populair bij de kiezer, maar kwam niet gratis: de reserves van de Centrale Bank –op dit moment amper een half miljard euro– halveerden in de laatste drie jaar en de nationale schuldenlast –thans meer dan 1,5 miljard euro– is sinds 2000 nog nooit zo hoog geweest.
‘Na vijf jaar Bouterse zijn de overheidsfinanciën in een precaire toestand beland. Dat zorgt voor onrust bij de bevolking’
Volgens Regilio Dodson, econoom aan de Anton de Kom Universiteit van Suriname, zijn de Surinaamse overheidsfinanciën in een precaire toestand beland. Hij vreest dat de uitgaven onder Bouterse groter zijn dan de economie dragen kan.
‘In vijf jaar tijd probeerde Bouterse heel wat beloftes in te lossen. Er zijn echter te veel verschillende lijnen uitgezet, zonder diepgang of realistische aanpak.’
Dodson ziet Suriname afglijden naar een zeepbeleconomie: ‘De voornaamste bron van inkomsten in Suriname zijn de grondstoffen. Alternatieven zijn er niet. Als de wereldprijs van goud en olie zakt, zoals de laatste jaren het geval, is dat onmiddellijk voelbaar.’
De uitdager van Bouterse
De onzekere economische toekomst van Suriname is een heet hangijzer in de aanloop naar de verkiezingen. De oppositie beschuldigt Bouterse van te veel en te ondoordachte uitgaven. Chandrikapersad Santokhi is presidentskandidaat bij V7, een coalitie van zeven oppositiepartijen. Hij is de belangrijkste uitdager van Bouterse.
Santokhi: ‘Ons land gaat ten onder aan het corrupte fenomeen van ‘familie en vrienden’. Het is de burger die op den duur het gelag zal betalen. De president zegt dat de economie lekker loopt, maar voor wie eigenlijk?’
VHP
Volgens Santokhi moet de volgende regering werk maken van een duurzame economie en meer investeerders aantrekken. Santokhi: ‘De economie moet opnieuw gezond worden, met een bloeiende industrie.’
‘Surinames extreme afhankelijkheid van grondstoffen creëert een ongezond economisch klimaat’
Daarnaast wil de politicus van Hindoestaanse afkomst de banden met Nederland opnieuw versterken, iets waar het huidige staatshoofd van huivert. Bouterse minimaliseert de precaire financiële situatie van Suriname: ‘Ondanks een turbulente internationale economische omgeving, heeft Suriname een gezonde groei doorgemaakt met uitstekende groeivooruitzichten.’
Zolang de economische bel niet barst voor de verkiezingen blijft Suriname op de hand van Bouterse. Uit de laatste peilingen blijkt dat vijftig procent van de kiezers verder wil met de huidige regeringsleider. De fluctuerende grondstoffenprijs beantwoordt de vraag of zijn sociale vooruitgang op termijn betaalbaar zal blijven.
Kruistocht tegen corruptie
Naast het economische vraagteken stond de afgelopen regeerperiode bol van corruptieschandalen en andere incidenten. De vriendjespolitiek, het nepotisme en cliëntelisme waar Bouterse zich zo tegen verzette in de vorige verkiezingscampagne, wordt hem vandaag zelf verweten door de oppositie. Ook het aannemen van de controversiële amnestiewet, waarmee Bouterse zijn aangebrande verleden schoonveegde, wakkerde de tegenstand aan.
Bouterses zelf verkondigde “kruistocht tegen corruptie” draaide uit op een flop. Hij ontsloeg vijftien ministers wegens zelfverrijking, maar kwam volgens Nina Jurna weinig geloofwaardig over door zich te blijven omringen met omstreden figuren.
‘Bouterse gaf zelf al aan dat het economisch zware tijden zijn. In de aanloop naar de verkiezingen probeerde hij deze uitspraak te minimaliseren maar het kwaad was al geschied.’
Annelies Verhelst
‘In 2013 werd zelfverrijking vastgesteld bij minister van Openbare Werken Ramon Abrahams. Na het schandaal ontsloeg Bouterse zijn oude maatje en medecouppleger uit zijn functie, om hem enkele weken later aan te nemen als “staatsadviseur”.’
Parlementariërs verwijten de regering een gebrek aan transparantie en vriendjespolitiek.
‘Zeven oppositiepartijen bundelen zich om een vuist te maken tegen de NDP van Bouterse.’
VHP
In datzelfde jaar liet het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zich kritisch uit over druggerelateerde corruptie in Suriname tot op het hoogste politieke niveau. Op de corruptie-index van Transparency International zakte Suriname eind 2014 weg naar de honderdste plaats, die ze deelt met China en Algerije.
Parlementariërs verwijten de regering een gebrek aan transparantie en vriendjespolitiek. Zo zegt Nationaal Assemblee-lid Arthur Tjin A Tsoi: ‘Alles gebeurt in een waas van geheimzinnigheid en duisternis. Ministeries zijn uitgehold en het beleid wordt centraal gevoerd vanuit het Kabinet van de President. Transparantie en verantwoording over uitgaven en projecten bestaan niet.’
Chandrikapersad Santokhi belooft alvast verandering als een meerderheid in het parlement hem straks aanduidt als nieuwe president: ‘Ons land gaat ten onder aan familie en vrienden. De regering voert een beleid dat enkel voordeel oplevert voor zijn naasten.’
Vogelzangwedstrijden
Ondanks zijn omstreden imago blijft Bouterse een man van het volk. Volgens Nina Jurna zijn er weinig politici die het land zo goed kennen en de kiezers zo handig weten te bespelen. ‘Zoals al zijn buren geniet hij doodgewoon van vogelzangwedstrijden op zondagochtend in Paramaribo.’
‘Bouterse kent als geen ander de psyche van de Surinamer en speelt hier uitstekend op in’
Daarnaast is Bouterse een meester in bruggen bouwen tussen de etnisch verdeelde Surinamers. Dat slaat vooral aan bij jongeren, die in tegenstelling tot oudere generaties minder vastgeroest zijn in de etnische politiek. Binnen de 350.000 stemgerechtigde Surinamers zijn er heel wat jongeren –en dat is voor Bouterse een belangrijke troef.
‘De NDP is voor velen meer dan een politieke partij, een beweging die symbool staat voor Surinaams nationalisme’, zegt politicoloog Hans Breeveld. ‘Ze overwon de etnische sentimenten en de bevolking lijkt haar haar verleden en misstappen keer op keer te vergeven.’
Santokhi, die met zijn serieuzer imago en onbesmette reputatie erg in trek is bij een socioculturele elite, blijft voor velen een Hindoestaanse presidentskandidaat. Zijn Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) stond lange tijd bekend als emancipatorische partij voor de Hindoestaanse gemeenschap. Het blijft nog maar de vraag hoeveel stemmen hij bij andere bevolkingsgroepen kan halen.
Vrouwvriendelijk
Voor Surinaamse vrouwen worden het alvast historische verkiezingen. Suriname bengelt al jaren achteraan op het vlak van gendergelijkheid. Volgens het Global Gender Gap-rapport van het Wereld Economisch Forum (WEF) waren in 2014 slechts 12% van de parlementariërs in Suriname vrouwen, veruit het laagste cijfer van het Amerikaanse continent. 94% van de ministerposten is ingevuld door mannen.
De Ook Zij-bewustmakingscampagne streefde in de aanloop van de verkiezingen naar meer vrouwen op de kieslijsten. Met in totaal 106 verkiesbare vrouwen –een nooit eerder gezien aantal– bij de 25 politieke partijen hopen de campagnevoerders op meer dan 30% vertegenwoordiging van vrouwen in het parlement.
Het succes van de Ook Zij-campagne is ook Bouterse niet ontgaan. Hij nam alvast het voortouw en zette de meeste vrouwen van alle partijen op zijn kieslijst. Een vrouwvriendelijke keuze of vooral een populistische verkiezingsstrategie? Het verkiezingsresultaat na 25 mei zal op deze en meerdere vragen antwoord bieden.