“‘Een ander soort rijkdom’

Na een goed gevulde dag in een zonovergoten en besneeuwde moestuin, zet ik me heel gezellig voor de stoof. Het magische en onvoorspelbare spel van de vlammen heeft na al die jaren nog steeds een hypnotiserend effect op mij, dus uit voorzorg heb ik er mijn rug naar gekeerd, anders krijg ik allicht niet meer dan een paar luttele woorden op papier. Maar geschreven zal er wel degelijk worden vanavond, want belofte maakt schuld. En had ik nu toch even ondoordacht beloofd om het over het kapitalisme te hebben...

‘Maar wat heeft het kapitalisme nu met het leven van een klein boerke in Frankrijk te maken?’, zult u misschien denken. Hoe langer ik dit leven leid, hoe meer ik besef: heel veel. Voor ik mezelf echter volledig verlies in een giftige tirade tegen alle lelijkheid waar het kapitalisme zich volgens mij aan schuldig maakt, zal ik mezelf preventief het zwijgen opleggen en u wijselijk doorverwijzen naar Yanis Varoufakis’ verhelderende en ontnuchterende boekje Talking to my daughter - A brief history of capitalism. Het is niet alleen heerlijk beknopt en to the point, maar legt je op een verbijsterend eenvoudige manier uit waarom het kapitalisme een immoreel, onhoudbaar en irrationeel systeem is.

En voor de sceptici onder ons: meneer Varoufakis is geen obscure astroloog of gefrustreerde huisvader, maar een wereldvermaarde econoom. Zijn systematische analyse verwoordt op een verhelderende manier het gevoel dat zovelen onder ons misschien impliciet hebben en niet meteen duidelijk kunnen uitleggen: ‘dit systeem deugt niet.’

Na drieënhalf intense jaren in onze groene oase heb ik hier gaandeweg een heel ander soort rijkdom ontdekt

Leven in een wereld waarin alles in principe om geld draait, waarin alles te koop is, te koop moét zijn in naam van “de vrije markt”; of het nu pelzen zijn van zeehonden, organen, uitstootrechten, kinderarbeid, presidentszetels in het Witte Huis of haaienvinnensoep. Dat kan toch niet deugen...

‘Ja maar wat heeft dat nu allemaal met het leven van een boerke in Frankrijk te maken?’ Ik zei het al: behoorlijk wat. Het was voor mij, na vele jaren van frivool en – ik geef het toe – naïef consumeren gewoonweg niet meer mogelijk om mijn ogen te sluiten voor de maatschappij waarin ik leefde. Ik voelde al een hele tijd dat het wrong, maar op gegeven moment werd het me gewoon allemaal te veel en kon ik geen dag langer van vieze lucht, smaakloze tomaten en koopjeszondagen verdragen. Want zelfs als je een half oog dicht knijpt en met argumenten als “economische groei”, “koopkracht”, “vrijheid van ondernemen” en meer van dat fraais al het onrecht probeert recht te praten, kun je niet anders dan uiteindelijk terugvallen op één alomvattende waarde die heel het kapitalistische systeem rechtvaardigt: egoïsme.

En laat dat nu net een waarde zijn die ik behoorlijk waardeloos vind. Ik had mijns inziens drie opties: me erbij neerleggen en proberen er het beste van te maken, me ertegen verzetten en het systeem proberen veranderen, of niet meer deelnemen aan het systeem (of toch zo weinig mogelijk).

Niet alleen omdat ik filosoof ben, heb ik voor de derde optie gekozen (à la Schopenhauer), maar ook omdat optie 1 geheel tegen mijn natuur is (wat wil je, met een levensmotto van ‘moeilijk gaat ook’?) en optie 2 niet alleen heel vermoeiend, maar allicht ook heel uitzichtloos zou zijn (hoewel ik heel veel respect voor je heb, Raoul Hedebouw).

Een uitspraak uit de documentaire Food Inc is me daarbij ook altijd blijven leiden: ‘met elk product dat je koopt, breng je een stem uit. Als je niet wilt dat een bepaald (vervuilend of onethisch) product nog gemaakt wordt, stem er dan niet meer voor.’