“‘De vluchtelingenstroom is een symptoom van ‘onze’ oorlogen’

De Europese obsessie met migratie als thema staat in schril contrast met de eigen rol in het faciliteren van oorlogen elders. Marjolein Faber, de Nederlandse minister van Asiel en Migratie (PVV), staat dagelijks voor de camera om de ernst van ‘het probleem’ te benadrukken. Ze was op werkbezoek bij haar collega’s in Denemarken en Polen om inspiratie op te doen. Wellicht hebben zíj het tovermiddel gevonden om vluchtelingen te weren?

Fabers stijl en ogenschijnlijke minachting voor de rechtstaat zijn nieuw, maar de monomanie met streng migratiebeleid is dat niet. De mantra van politici die naar eigen zeggen ‘de wil van het volk’ vervullen en de migratie willen beperken wordt al twee decennia lang herhaaldelijk bezongen in de Nederlandse politiek. En niet alleen aan de rechterkant van het politieke spectrum.

De strengste wijziging van de asielwet vond namelijk plaats onder PvdA-bewind, onder de bezielende leiding van Job Cohen, toen staatssecretaris en later burgemeester van Amsterdam. Zijn 'Vreemdelingenwet 2000' werd gelanceerd met de slogan ‘streng doch rechtvaardig’, met als doel de instroom van vluchtelingen te beperken.

Ironisch genoeg zou Cohens voorman Wouter Bos, onder de tweede regering-Balkenende (2003-2006), slechts drie jaar later politieke steun verlenen aan de Amerikaanse inval in Irak – zonder adequaat volkenrechtelijk mandaat. Die oorlog zou uiteindelijk resulteren in 1 miljoen doden en in meer dan 4 miljoen vluchtelingen .

De muren van Fort Europa

De inval in Irak was slechts een van de vele westerse militaire interventies na de schokkende aanslagen van 11 september 2001. Nederland, als trouwe bondgenoot, was lange tijd militair aanwezig in diverse Afghaanse regio’s om de Amerikaanse oorlog in Afghanistan te steunen. 

Ondanks de officiële retoriek van wederopbouw en training zou onderzoek van The Washington Post later een sombere realiteit onthullen: de missie faciliteerde voornamelijk corruptie en versterkte de positie van krijgsheren en drugskartels.

Ironisch genoeg heeft die oorlog, bedoeld om terrorisme te bestrijden, geleid tot substantiële vluchtelingenstromen. De Verenigde Staten en hun bondgenoten trokken zich in de zomer van 2021 terug uit Afghanistan en lieten het land in handen van de Taliban achter.

De nasleep van de oorlog is er nog steeds voelbaar, met miljoenen mensen die noodgedwongen het land moesten ontvluchten. En bij die humanitaire crisis verschuilt de Nederlandse regering zich achter de muren van Fort Europa en weigert ze om zo’n 200 Afghaanse medewerkers en hun gezinnen, die Nederland tijdens de missie hadden bijgestaan, asiel te verlenen. 

Politiek opportunisme

Terug naar het nu. Je zou verwachten dat met zo’n historie een regering die migratie als de oermoeder van alle maatschappelijke problemen ziet, van volkshuisvesting tot aan de zorg en het onderwijs, die ‘het strengste asielregime ooit’ wil invoeren en van plan is het parlement aan de kant te zetten om van de vreemdelingenwet af te wijken, wat kritischer zou kijken naar het eigen aandeel in het buitenlandse beleid.

Helaas hoort de collectieve historische amnesie bij de politiek van het opportunisme. Nederland blijft, ondanks de verwoestende oorlog in Gaza, F-35-onderdelen aan Israël leveren en de regering-Schoof staat nog steeds pal achter het land.

Zelfs na de uitbreiding van de oorlog naar Libanon, waar Israël eind september met grootschalige luchtaanvallen begon. Libanezen zijn gewaarschuwd om hun wijken en steden te verlaten, wat nog eens voor honderdduizenden ontheemden zorgde, in minder dan een maand. Het gaat ook om grote groepen Syrische vluchtelingen, die nu noodgedwongen naar hun eigen land terug moeten.

Aan de ene kant snakken de regeringen in Europa naar een steeds strenger migratiebeleid. Anderzijds blijven de lidstaten actief betrokken bij militaire interventies en wapenleveranties.

Volgens VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR is Libanon het land met het grootste aantal vluchtelingen per hoofd van de bevolking en per vierkante kilometer ter wereld, met naar schatting 1,5 miljoen Syrische vluchtelingen en zo’n 13,715 met andere nationaliteiten. Het land wordt met de ergste sociaaleconomische crisis in decennia geconfronteerd, en de voortdurende Israëlische aanvallen raken nu kwetsbare bevolkingsgroepen die al jaren onder de armoede zwoegen.

Nood aan heldere morele richtlijnen

Wellicht zou minister van Asiel en Migratie Faber stevig op tafel moeten slaan en dragend moet motiveren dat er een einde moet komen aan dit bredere beleid. Ze zou in haar opt-out een paragraaf moeten invoegen over het bestrijden van zulke krankzinnige politiek, waarbij we steeds maar oorlogen steunen en vluchtelingen weigeren.

Mark Twain schreef ooit: ‘De geschiedenis herhaalt zich niet, maar rijmt wel vaak.’ Die wijsheid lijkt bij de Europese leiders verloren te zijn gegaan.

Sterker nog: we lijken de geschiedenis bewust te willen herhalen, omdat mensen in wezen niet veranderen. Het is aantrekkelijker om te blijven beweren dat vluchtelingen de oorzaak zijn van al het kwaad. We blijven cijfers opdreunen die niet kloppen en we beloven strenge beleidsmaatregelen, terwijl we vooral geïnteresseerd zijn in de omzetcijfers van onze wapenhandel.

De hebzucht die oorlogen in stand houdt ondergraaft niet alleen de stabiliteit van landen, maar ook de basisprincipes van menselijke waardigheid en solidariteit. Dat heeft uiteindelijk ook invloed op de binnenlandse politiek, die met thema’s als migratie voortdurend in beweging is.

Heldere morele richtlijnen zijn cruciaal om een evenwicht te vinden tussen nationale belangen en humanitaire verantwoordelijkheden. Alleen door die waarden te omarmen, kunnen we een inclusieve toekomst creëren die niet alleen recht doet aan degenen die op de vlucht zijn, maar ook aan de samenlevingen die hen ontvangen.