De dag dat hun leven herleid werd tot nul

Ik ontmoet Islam en Heba in het Frans Instituut van Egypte in Caïro. Het is, naar de normen van de immer drukke miljoenenstad, een rustige plek. Een veilige plek ook, waar Islam zich dankzij zijn netwerk hier meer thuis voelt dan in de rest van de stad. Of ook Heba die plek als veilig ervaart, laat zich raden. We delen geen taal. Ook niet die van het onmetelijke verlies dat haar in de stilte hult - die ze tijdens het gesprek niet doorbreekt.

Journalist Islam Idhair werd geboren in Gaza en werkt al jaar en dag als fixer voor Franstalige buitenlandse journalisten die de Gazastrook bezoeken. Sinds Israël de oorlog verklaarde aan heel Gaza in oktober vorig jaar werden minstens 130 journalisten in de Gazastrook gedood. Dat zijn geen toevalstreffers, het is een bewuste aanval op verslaggeving, zeggen journalistenverenigingen wereldwijd.

Met de snelheid waarmee Palestijnse journalisten in Gaza door Israël worden geëlimineerd, zegt Reporters Sans Frontières, zal straks niemand meer overblijven die ons nog kan informeren over de gebeurtenissen daar.

Waarom hún huis?

Of Islam denkt dat zijn huis in Rafah een doelwit was?, vraag ik hem voorzichtig tijdens het interview. Ik ben niet de eerste die deze vraag stelt, zijn antwoord zit klaar.

‘De vraag waarom dit is gebeurd, moet je niet aan mij stellen. Richt je met die vraag tot onze buur, Israël.’ Hij stopt, kijkt me aan, wil die woorden even laten doordringen.

‘Enkel Israël kan antwoorden op de vraag waarom ze beslisten om onze vier jonge kinderen te doden.’

‘Enkel Israël kan antwoorden waarom ze beslisten om vier jonge kinderen te doden. Enkel Israël kan vertellen waarom ze doen wat ze doen. Eerlijk, wij weten dat niet.’

‘Wat we weten, is dat sinds 8 oktober 2023 elke Palestijn die in de Gazastrook woont een doelwit is. Een pasgeboren meisje, een vrouw van tachtig, een jongetje van twaalf…’

Politieke affiliaties heeft en had hij nooit, zegt Islam. Geen enkele, benadrukt hij. Niet met Hamas, niet met Fatah, niet met énige andere Palestijnse politieke beweging of factie.

‘Ik ben een vader, ik ben een journalist, ik spreek goed Frans omdat ik die taal gestudeerd heb, ik werkte samen met Franstalige journalisten uit de hele wereld. Heba is een moeder die met liefde het huishouden rond ons gezin bestierde. Dat gezin bestond tot vorig jaar uit vier kinderen: twee meisjes en twee jongens. De jongste was vijf, de oudste dertien jaar.’

Nog geen dag om zelf te sterven

Islam zelf overleefde. Het bombardement, de explosie, het graf van puin waarin de explosie hem duwde. ‘Het duurde tien tot vijftien minuten voor iedereen die was komen helpen en graven, ontdekte dat iemand onder het puin nog in leven was. Ik was helemaal ondergraven en mijn hand bleek uit het puin te steken.’

Hij toont hoe zijn hand aan het schudden was. ‘Ik had geen gevoel meer, ik was ver weg. Maar mijn schuddende hand heeft me gered. Ze zijn onmiddellijk beginnen te graven, in de hoop dat er nog een te redden mens aan die hand zat.’

Islam at zand om een luchtruimte tussen zijn mond en het puin te creëren, om te kunnen ademen. Zijn keel verzette zich meer met elke hap die hij nam. ‘Ik herinner me hoe ik dacht: Dit is het dan. Exit. Kalmeer, want het is gedaan. Tot ik geluiden van een mensenmassa leek te horen, ver weg, alsof er een of andere manifestatie bezig was.’

‘En dan kwam dat moment waarop mensen mijn hoofd raakten. En meteen kwam dat besef: op dat eigenste moment het meest formidabele en fantastische moment in mijn hele leven. Ik besefte hoe de zonnestralen me hadden gezocht, terwijl ze zegden: ‘‘Islam, word wakker. Je bent er nog. Vandaag ga je nog niet sterven.’’’

Ze waren intact

Islam had breuken aan zijn ribben, elleboog, schouders en inwendige bloedingen, en werd met de ambulance naar het hospitaal gebracht, vertelt hij. En dan stopt hij met praten.

Er was enkel een muur die hen scheidde. Hij was in de ene kamer, zijn oudste dochter met zijn jongste zoontje in een kamer achter hem, zijn twee andere kinderen met hun neefje van vijf in de tv-kamer.

‘Ik was even in de waan dat ik de laatste mens in Gaza was geweest die getroffen werd.’

‘Ik besefte het niet. Ik was in het hospitaal even in de waan dat ik de laatste mens in Gaza was die gebombardeerd was geworden. Ik dacht dat het een grap van God was. Of een onnozele vergissing. Zoiets. Ik wist nog niets over mijn kinderen. Ik wist ook nog niet dat Israël alles en iedereen zou blijven vernietigen in elke maand die na oktober kwam.’

En toen kwamen zijn kinderen aan. Elk apart werden ze naar het hospitaal gebracht. 'De dokters konden niets meer doen. Ze waren dood. Ons hele leven was in één tel tot nul herleid.

‘Ze waren intact. Het maakte het onaanvaardbare een zandkorrel draaglijker.’

‘Ik ben naar het mortuarium gebracht, waar ze lagen. Om hen te identificeren voor ze begraven werden. Ze leken te slapen.’ Ze waren intact, vertelt Islam. Daar is hij dankbaar om. Het maakte het onaanvaardbare een zandkorrel draaglijker.

‘Hun lichamen waren niet beschadigd, niet verbrand, het waren geen stukjes kind die we terugkregen. Enkel Ayman had een diepe wond aan zijn hals, had veel bloed verloren. Maar we hebben onze kinderen kunnen begraven. Zoveel anderen hebben dat geluk niet, hebben hun kinderen of geliefden niet teruggevonden.’

Muurvast

Egypte weigert Palestijnen te registreren als vluchtelingen of tijdelijke verblijfsdocumenten te geven. Islam en Heba zitten er, net als de andere Palestijnen, muurvast.

Volgens de Palestijnse ambassade in Egypte kwamen na 7 oktober 100.000 Palestijnen uit Gaza toe. Hulporganisaties zoals Norwegian Refugee Council schatten hun aantal eerder op 130.000.

Uit Gaza wegraken is een queeste. De wachtlijsten zijn lang, de prijzen van Hala, het Egyptische bedrijf dat de evacuatie regelt, zijn hoog. Gemiddeld betaal je 5000 dollar per persoon, bedragen die mensen bijeenschrapen door alles te verkopen of door te lenen.

Wie Gaza uit raakte heeft geluk, zou je denken. Maar de meeste Palestijnen zitten muurvast.

Op 7 mei sloot Israël de grenspost in Rafah definitief. Enkel een paar tientallen medische evacuaties werden nog toegestaan. Wie Gaza uit raakte heeft dus geluk, zou je denken. Maar de meeste Palestijnen zitten nu muurvast. Velen hebben geen paspoorten, enkel identiteitsdocumenten uit Gaza waar ze geen kant mee uit kunnen. Ze raken met andere woorden Egypte niet uit.

Hervestigingsprocedures naar andere landen verlopen uiterst moeizaam, Europese landen reiken nauwelijks humanitaire visa uit.

Veel Palestijnen in Egypte bevinden zich bovendien in een illegale verblijfssituatie en hebben geen toegang tot werk, onderwijs of gezondheidszorg. ‘We doen er alles aan om dus niet ziek te zijn,’ vertelt Islam. ‘Want in geval van ziekte ben je aangewezen op een privékliniek. Dat kunnen wij gewoon niet betalen.’

‘De enige mogelijkheid om hier legaal te verblijven, was een toeristenvisum voor 45 dagen. Dat is uiteraard verstreken. We zitten met andere woorden geblokkeerd tussen grenzen.’