Israël vernielt Europese hulpprojecten, EU laat begaan

295.000 euro, dat is de onvolledige schatting van de schade. Maar sinds de Palestijnse aanslag van 7 oktober 2023 richtten Israëlische kolonisten een veelvoud aan schade aan die het West Bank Protection Consortium (WBPC) nog niet kon inschatten.

Het WBPC is een strategisch partnerschap van het Verenigd Koninkrijk, EU Humanitarian Aid, tien EU-lidstaten waaronder België, en vijf internationale ngo's onder leiding van Norwegian Refugee Council (NRC).

Projecten gefinancierd door het WBPC worden actief tegengewerkt en gedemoniseerd in Israëlische media en politiek. Europese diplomaten en hulpverleners werken in een onveilige situatie. Israël doet niets om hen te beschermen.

België grote bijdrager

In 2023 droeg België 1,25 miljoen euro bij aan het WBPC. Tussen 2015 en 2020 was dat in totaal 6,3 miljoen euro. ‘Na het bureau voor humanitaire hulp van de EU is België een van de grootste donoren van het WBPC. We waarderen zijn voortdurende steun’, zegt Allegra Pacheco, hoofd van het WBPC.

Onder premier Alexander De Croo (Open Vld) en minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez (Vooruit) nam België het binnen de EU steeds op voor het WBPC en de noden van de Palestijnen. Het is niet zeker of ons land dat zal blijven doen onder een volgende regering. Bovendien neemt de sterk pro-Israëlische Hongaarse regering vanaf 1 juli het EU-voorzitterschap over.

In 2022 liet het Belgische ministerie van Buitenlandse Zaken de strategie voor humanitaire hulp evalueren. ‘Ondanks de toename van geweld door kolonisten realiseert het WBPC geleidelijk zijn doelstelling om de gedwongen verdrijving van kwetsbare Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever te voorkomen’, klonk het.

Dat was voor 7 oktober 2023. Maar toen kregen kolonisten land, subsidies en wapens van de Israëlische regering om voorposten op te richten nabij Palestijnse boerendorpen, en de Palestijnen van daaruit aan te vallen en te verdrijven.

Op zijn website viseert de Yesharaad, die de Israëlische nederzettingen in de bezette Palestijnse gebieden vertegenwoordigt, uitdrukkelijk de EU: ‘Palestijnse en Europese initiatieven schieten wortel en brengen zo de voortzetting van de zionistische onderneming in gevaar. Er mag geen Palestijnse staat komen. De Palestijnse Zones A en B moeten onder controle van Jordanië komen. Sommige Palestijnen die in Zone C leven, kunnen Israëlisch staatsburgerschap aangeboden worden. Als ze niet in Israël willen leven, kunnen ze elders gaan wonen.’

Zone C

De kolonisten en de huidige Israëlische regering willen de zogenaamde Zone C aanhechten bij Israël met zo weinig mogelijk Palestijnen erin. Het doel van de Europese ontwikkelingssamenwerking staat hier haaks op. Het WBPC steunt de Palestijnen juist om de levensvatbaarheid van een Palestijnse staat, ook in Zone C, overeind te houden.

De Oslo-akkoorden van de jaren ’90 gaven Israël tijdelijk de volledige controle over dit deel van de Westelijke Jordaanoever. De 700.000 joodse kolonisten die er wonen, zijn Israëlische staatsburgers zoals andere Israëli’s. De 300.000 Palestijnen worden aan hun lot overgelaten: het is de Palestijnse Autoriteit verboden om voor hen in te staan en de Israëlische bezettingsmacht weigert zo goed als alle bouwvergunningen (98,6% tussen 2016 en 2018). Bouwen de Palestijnen toch, dan volgt een bevel tot sloop en kan Israël op elk moment de bulldozers laten aanrukken.

Daarom besliste de Europese Raad in 2014 te erkennen dat de Israëlische bezettingsmacht niet tegemoetkomt aan de sociale en economische rechten van de lokale bevolking, zoals huisvesting, water, sanitaire voorzieningen, gezondheidszorg.

Israëlische propaganda en opruiing

Het Internationale Gerechtshof oordeelde dat de Israëlische regering dringend actie moet ondernemen tegen opruiing, die op het terrein kan leiden tot genocide in Gaza. Maar ook op de Westelijke Jordaanoever is dit een dagelijkse realiteit. Regavim is een belangrijke schakel.

In pseudojuridische rapporten vol verdraaiingen van de realiteit stelt Regavim de Palestijnse boeren voor als ‘de wortel van het kwaad’ en ‘voorposten van een Palestijnse annexatie van Joods land’. EU-gefinancierde scholen noemt het ‘een wapen om buitenlandse donaties te werven en grondgebied in Zone C te annexeren’.

Op de website van Regavim staat een kliksysteem: ‘Heb je illegale EU-structuren opgemerkt of andere verdachte activiteiten gezien? Stuur ons de details en wij trekken op onderzoek uit.’

Jarenlang stelden ze de Israëlische overheid voor als slap en mak. Zo wakkerden ze bij de kolonisten ook het wantrouwen tegen de eigen overheid aan. Toen de politieke partijen achter Regavim toetraden tot de regering, voelden ze dat ze de macht grepen.

Na 7 oktober 2023 kwam daar de boodschap bij dat Palestijnse boeren ‘potentiële Hamas-terroristen’ zijn. ‘Wij zijn de volgende, wij leven hier onbeschermd tegen de Palestijnse vijand’, klinkt het in WhatsApp-groepen van kolonisten die MO* kon inkijken. Palestijnse dorpen noemen ze ‘tienduizend basissen om 7/10-aanvallen te lanceren op Israëli’s’. Ze eisen de onmiddellijke vernieling van deze dorpen.

De opgehitste kolonisten werden vervolgens als reservisten opgeroepen voor het leger en bewapend.

Sancties tegen kolonisten?

Het WBPC en de EU-vertegenwoordiging in de Palestijnse gebieden sturen al jarenlang informatie over het kolonistengeweld van op het terrein naar de EU-instellingen en de lidstaten. De EU-vertegenwoordigers ontmoetten bijvoorbeeld al medewerkers van de Palestijnse overheid die gemarteld werden door Israëlische kolonisten, en zagen beelden van deze martelingen.

Toch duurde het tot 19 april 2024, vier maanden nadat eurocommissaris Josep Borell het had voorgesteld, vooraleer de Europese Raad de joodse terreurorganisatie Heuveltopjeugd, en kolonistenleiders Neria Ben-Pazi en Yinon Levi op EU-sanctielijst plaatste wegens betrokkenheid bij folteringen en pogroms tegen Palestijnse gehuchten in Zone C. Op dat moment waren de meeste verdrijvingen al gebeurd.

‘Neria Ben Pazi (31) heeft in 2019 vier van de meest gewelddadige nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever gesticht’, staat te lezen in de Europese verordening. En verder: ‘Hij is een van de belangrijkste daders van de gedwongen ontheemding van de bedoeïnengemeenschap Wadi Seeq bij Ramallah. Hij is verantwoordelijk voor foltering.’

Over Levi zei de verordening: ‘Yinon Levi (32) heeft vanuit zijn huis in de illegale landbouwnederzetting Meitarim deelgenomen aan meerdere gewelddadigheden tegen naburige dorpen. Het betrof onder meer de bestorming en beschadiging van huizen van Palestijnse families, het ophitsen van honden tegen Palestijnse herders en tegelijkertijd zijn eigen kudde laten grazen op hun particuliere grond.'

'Hij is verantwoordelijk voor ernstige en wijdverbreide schendingen van de mensenrechten, gericht tegen het recht van de Palestijnen op lichamelijke en geestelijke integriteit, hun recht op eigendom en hun recht op eerbiediging van privéleven, familie- en gezinsleven.’

Hun tegoeden in de EU worden bevroren en ze krijgen een reisverbod naar de EU. Het is bovendien verboden om hen te financieren.

Dat heeft gevolgen voor het transnationale financieringsnetwerk van zionistische stichtingen in de EU en de VS, waar de regering-Biden eerder al een vergelijkbare maatregel nam. Ook al had de Israëlische regering de Israëlische banken opgeroepen de sancties te negeren, toch volgden zij deze sancties op. Zo bevroren de banken van Yinon Levi en andere kolonisten op de sanctielijst hun privé- en zakelijke rekeningen.

Op 19 april waren de VS al toe aan de tweede sanctieronde. De regering-Biden overwoog sancties tegen de ministers Ben-Gvir en Smotrich, wegens betrokkenheid bij aanvallen op Palestijnse burgers, maar besloot dit (nog) niet te doen. De mogelijkheid blijft wel open om het in de toekomst te doen.

Toch speelde Biden een eerder destructieve rol. In 2022 verwijderde hij de extremistische kolonistenorganisatie Kahane Chai van de Amerikaanse sanctielijst ‘omdat ze niet meer actief was’. Daardoor kon Kahane Chai opnieuw financiering aantrekken. Een jaar later was het minister Ben-Gvir, die actief was binnen Kahane Chai, die kolonisten bewapende om Palestijnen te verdrijven na 7 oktober.

Tsjechische Piratenpartij helpt Israël

De Europese beslissing had heel wat voeten in de aarde. MO* leerde dat het kabinet van Josep Borell zwaar gefrustreerd is over de ellenlange discussies tussen de EU-lidstaten over sancties tegen extremistische kolonisten.

Frankrijk sprak zich in februari 2023 uit voor sancties, maar vooral België speelde een voortrekkersrol. Op de informele raad van ministers van Ontwikkelingssamenwerking van 9 september 2023 kaartten we het kolonistengeweld aan’, zegt de Belgische minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez (Vooruit). ‘We vroegen meer rapportage van de impact van de vernielingen, en om de informatie te laten doorstromen op Europees niveau. Maar sinds 7 oktober worden de vernielingen op de Westelijke Jordaanoever niet meer gezien als een prioriteit.’

Naast usual suspect Hongarije paste ook Tsjechië vertragende mechanismes toe. Het Tsjechische ministerie van Buitenlandse Zaken gaf de volgende uitleg aan MO*: ‘Waar we tegen zijn, is dat sancties tegen Hamas en tegen Israëlische kolonisten aan elkaar gekoppeld worden in één sanctiepakket. Het is ongepast om een terroristische aanslag op hetzelfde niveau te plaatsen als de daden van individuele kolonisten. Wij geloven dat sancties tegen individuen die betrokken zijn bij terroristische aanvallen op Israël onze prioriteit moeten zijn.’

Met deze boodschap zijn er twee problemen.

Met haar eis voor aparte sanctiepakketten, wat van louter symbolisch belang is, functioneert de Tsjechische regering als belangenbehartiger van Israël. Israël beschouwt het immers als een pr-ramp als het gelijkgesteld wordt met Hamas.

De Tsjechische minister van Buitenlandse Zaken Jan Lipavský behoort tot de Tsjechische Piratenpartij, een partij die in eigen land nochtans een beslissende rol speelde in de strijd tegen de corrupte ex-premier Andrej Babiš, en die in het Europees Parlement behoort tot de groene fractie.

Sancties tegen Israël?

De doelstelling van het WBPC, de gedwongen verdrijving van kwetsbare Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever voorkomen, is een politieke doelstelling en impliceert Israël als agressor. Maar als Israël effectief optreedt als agressor, kijkt de EU machteloos toe. Is humanitaire hulp aan Palestijnse boeren dan wel duurzaam als ze op EU-niveau niet gekoppeld wordt aan politieke druk op Israël?

‘Aan Israël geeft Europa wapens, aan de Palestijnen simpele onderkomens. Bescherm die dan, tenminste’,  zegt Azzam Nawaja van Susiya, waar dorpelingen al jaren kampen met kolonistengeweld. ‘Europese regeringen moeten tussenkomen en zeggen: raak het niet aan, dit is van ons.’

Het voorbeeld van Duitsland is het meest frappant: via het WBPC steunt Duitsland de Palestijnen om ‘gemakkelijker om op hun land te blijven’, terwijl het de op één na grootste leverancier is van wapens aan Israël, waarmee Palestijnen van hun land verdreven worden.

De EU zou Israël kunnen dwingen het internationale recht toe te passen - de verdrijvingen stoppen, reeds verdreven Palestijnen laten terugkeren en compenseren voor geleden schade, en de daders berechten – door wapenleveringen aan Israël voorwaardelijk te maken.

Er zal immers grote druk op Israël nodig zijn omdat de staat zelf betrokken is bij de verdrijvingen. De Israëlische regering bewapende de kolonisten, gaf hen landbouwsubsidies om vlak naast de Palestijnse doelwitten voorpostboerderijen op te zetten, sluit deze voorposten aan op het water- en elektriciteitsnet, laat de voorposten beschermen door het leger, en rust de kolonistenorganisaties uit met drones om Palestijnse bouw en Europese hulpprojecten in Zone C te filmen en te rapporteren.

Dankzij deze omkadering konden de kolonisten de EU-gefinancierde projecten vernielen.

‘Kolonisten, het leger en de regering vormen één hand, een gemeenschappelijk project om Palestijnen te verdrijven en steeds meer land op de Westelijke Jordaanoever over te nemen’, zegt Sarit Michaeli van de Israëlische mensenrechtenorganisatie B'Tselem.

EU-vertegenwoordigers op het terrein zijn zich hier ten volle van bewust. ‘Het is structureel geweld’, zegt ook minister Gennez. ‘Vaak staat het Israëlisch leger er gewoon bij terwijl de kolonisten de vernielingen aanrichten.’

Het WPBC wil meer zijn dan een pleister op de wonde, maar daarvoor heeft het de steun van de EU-lidstaten en de hele Europese Commissie nodig.

Handelsakkoord

De EU heeft wel degelijk hefbomen over Israël. Zo is er het handelsakkoord tussen de EU en Israël. In februari 2024 vroegen Ierland en Spanje aan Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen om ‘dringend na te gaan of Israël zijn verplichtingen in het kader van de handelsovereenkomst nakomt’, wegens Israëlische schendingen van het oorlogsrecht in Gaza. Het akkoord bepaalt immers dat de handelsbetrekkingen tussen de partijen ‘gebaseerd zijn op de eerbiediging van de mensenrechten en de democratische beginselen’.

In april maakte de Belgische regering bekend dat België op EU-niveau het voortouw zou nemen om de handelsovereenkomst met Israël te ‘herevalueren’. Het is verre van zeker of België dat onder een nieuwe centrumrechtse regering ook nog zal doen.