Klimaattop Bakoe: gesprekken maar nipt gered van totale impasse

De landen raakten het afgelopen weekend maar niet eens over het inperken van de emissies. Er werd zelfs beslist om de besprekingen uit te stellen tot volgend jaar. Maar daar stak COP29-voorzitter Mukhtar Babayev een stokje voor, gesteund door heel wat landen die deze week in Bakoe een sterk resultaat willen bereiken.

‘COP29 kan en zal niet zwijgen over klimaatbeperking’, zei Babayev maandag tijdens een plenaire vergadering.

Tweede kans

Regeringen hebben het duidelijk nog erg moeilijk om de belofte te bevestigen die op de COP28 vorig jaar voor het eerst werd gedaan om ‘af te stappen van fossiele brandstoffen’. De belofte werd niet herhaald op de biodiversiteitstop vorige maand in Cali en was volgens bronnen ook moeilijk in de ministeriële verklaring van de G20 te krijgen.

Volgens Manuel Pulgar-Vidal, voormalig COP-voorzitter en hoofd Klimaat en Energie bij het Wereldnatuurfonds (WWF), zal de  financiering voor de energietransitie cruciaal zijn.

‘Na een haperende eerste week hebben de partijen nu een tweede kans om samen te werken en consensus te bereiken over de klimaatoplossingen die we nodig hebben om de uitstoot snel te doen dalen. Het is essentieel dat deze COP een sterk signaal geeft dat landen hun inzet voor emissiereducties moeten optrekken’, aldus Pulgar-Vidal.

Rand van de afgrond

Zaterdagavond laat, toen veel afgevaardigden zich aan het ontspannen waren na een lange eerste week op de klimaattop, bereikten de onderhandelaars nog geen akkoord over het verdere verloop van de besprekingen over het terugdringen van de uitstoot.

Een coalitie van ontwikkelde landen, kleine eilandstaten, de minst ontwikkelde landen en een aantal Latijns-Amerikaanse landen wil graag verder bespreken hoe ze de wereldwijde Belote om af te stappen van fossiele brandstoffen kunnen voortzetten via het zogenaamde Mitigation Work Programme. Het gaat om een onderhandelingsspoor dat tijdens de klimaattop in Glasgow in 2020 is opgezet om de inspanningen voor uitstootreductie te versnellen.

Volgens waarnemers van de gesprekken wilden de landen een ‘faciliterend proces en platform’ opzetten om de uitstoot terug te dringen en regeringen ‘aansporen’ om geen nieuwe kolencentrales te bouwen en steenkool volledig uit te faseren. Vooral dat laatste is opvallend, want eerder werd enkel gesproken over een ‘afbouw’ van steenkool.

De coalitie pleit ook voor concrete doelstellingen om de uitstoot van methaan te verminderen, ontbossing te beteugelen, energieopslag te stimuleren en netwerken om de uitrol van hernieuwbare energie mogelijk te maken.

Destructief

Maar tijdens de plenaire vergadering zaterdagavond verkondigde Saoedi-Arabië dat dit ‘een poging was om de flexibiliteit waar ontwikkelingslanden van afhankelijk zijn uit te hollen’. Volgens het land mochten er vooral geen nieuwe doelstellingen komen.

Ook Bolivia, dat sprak namens de groep van Gelijkgezinde Ontwikkelingslanden waartoe ook China behoort, verwierp de ‘doelstellingen en bizarre voorstellen’, met steun van Iran en India. India zei dat de conclusies van de besprekingen ‘niet prescriptief’ moesten zijn. Ook de Afrikaanse groep verwierp ‘pogingen om nieuwe eisen op te leggen’.

Omdat de regeringen verdeeld waren over het doel van de besprekingen, stelden de co-voorzitters zaterdag voor om de mitigatieonderhandelingen niet in de tweede week voort te zetten maar ze zes maanden uit te stellen tot de tussentijdse klimaatonderhandelingen in het Duitse Bonn. Dat zou hebben betekend dat al het werk dat in de eerste week is gedaan, voor niets was gebeurd. Er kon geen consensus worden bereikt om door te gaan met de besprekingen in Bakoe.

Andreas Sieber van klimaatorganisatie 350.org is hard voor Saudi-Arabië, dat ‘zo onconstructief mogelijk wil zijn als het gaat om fossiele brandstoffen’ en ‘graag destructief werkt’. Hij voegde eraan toe dat het maatschappelijk middenveld het ‘oneens’ is met deze houding omdat er gepraat moet worden over de uitvoering van de besluiten van vorig jaar over energietransitie en over financieringsregelingen daarvoor, onder andere via het nieuwe doel voor klimaatfinanciering.

Voorzitterschap komt tussen

Maandag zei COP29-voorzitter Mukhtar Babayev dat hij er alles aan zou doen om een mislukking van de gesprekken te vermijden, en hij benoemde ministers uit Noorwegen en Zuid-Afrika om met landen te overleggen over de weg vooruit.

Tijdens een plenaire vergadering spraken verschillende landen hun teleurstelling uit over de stand van de gesprekken. Ze benadrukten er ook dat een sterk resultaat op het gebied van emissiereductiemaatregelen voor hen een prioriteit was, en weigerden de besprekingen uit te stellen tot volgend jaar.

Australië, namens de koepelgroep van ontwikkelde landen, zei dat ‘sommige partijen consequent vooruitgang blokkeerden’ en verwelkomde de inspanningen van het voorzitterschap om de besprekingen gaande te houden.

Ook de AOSIS-groep van kleine eilandstaten zei dat ze Bakoe niet zouden verlaten zonder ‘een sterk mitigatieresultaat’. ‘Het feit dat deze besprekingen zijn vastgelopen, is uiterst zorgwekkend voor onze groep’, vertelde een onderhandelaar uit Samoa.

De COP-voorzitter verklaarde dat zijn team overleg zal voeren met landen, dat zal worden gefaciliteerd door Noorwegen en Zuid-Afrika en woensdag zal worden afgerond. Hij sloot ook de mogelijkheid uit van een begeleidende tekst, een algemene verklaring met een hoog profiel die door alle regeringen wordt ondertekend, maar niet gekoppeld is aan een specifiek onderdeel van de onderhandelingen.

Nieuwe klimaatplannen

Zwitserland merkte tijdens de plenaire vergadering van maandag op dat de besluiten die in Bakoe worden genomen over mitigatie zullen dienen als informatie voor de volgende ronde nationale klimaatplannen, die begin volgend jaar moeten worden ingediend. ‘Het is onaanvaardbaar dat we in het orgaan dat bedoeld is om de uitstoot te verminderen, geen duidelijke boodschap hebben voor de toekomst’, zei de Zwitserse onderhandelaar.

De Europese Unie mengde zich in het debat op maandagmiddag, waarbij haar klimaatcommissaris Wopke Hoekstra zei dat het ‘absoluut noodzakelijk’ was om een sterk signaal uit Bakoe af te geven. ‘We moeten onze historische beslissing in Dubai opvolgen om echt af te stappen van fossiele brandstoffen.’

Hoekstra prees de aankondigingen van 2035 emissiereductiedoelstellingen van de Verenigde Arabische Emiraten, Brazilië en het Verenigd Koninkrijk voor en tijdens deze klimaattop als ‘positief en veelbelovend’.

Hij voegde er ook aan toe dat de EU zelf een ambitieuze doelstelling zou opstellen in lijn met de 1,5 graden Celsius-opwarmingslimiet, en op de goede weg is met een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met meer dan 8% in 2023, vergeleken met het voorgaande jaar. ‘We moeten - en zullen - het tempo erin houden’, zei hij, zonder te verduidelijken wanneer de bijgewerkte nationaal vastgelegde klimaatdoelstelling (NDC) van de EU zal landen.