“‘‘Kinderrechten moeten hoog op de Europese agenda blijven staan’’

Twintig miljoen kinderen tussen 0 en 18 jaar lopen het risico op armoede en sociale uitsluiting in de Europese Unie. Een zorgwekkend cijfer. Na jaren van daling is de kinderarmoede in Europa opnieuw aan het stijgen. De pandemie, de inflatie en de oorlog in Oekraïne hebben het sociale weefsel van de 27 EU-lidstaten verder verzwakt.

Ondanks de tegenslagen om kinderen in de meest kwetsbare situaties te beschermen, verdient België lof voor zijn inzet om de Europese pijler van sociale rechten tot prioriteit te maken tijdens zijn zes maanden durende voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. Tijdens deze voorzitterschappen leiden de betrokken lidstaten de vergaderingen van de Raad, onderhandelen zij met het Parlement over wetteksten en stellen zij prioriteiten op de Europese agenda. De zes maanden van het Belgische voorzitterschap boden een kans om de Europese werkzaamheden te richten op een betere bescherming van kinderrechten.

Voor UNICEF en andere kinderrechtenorganisaties was het essentieel dat de Verklaring van Terhulpen over de toekomst van het sociale Europa, geïnitieerd door het Belgische voorzitterschap, een kinderrechtendimensie zou bevatten. Dit is nu gerealiseerd, aangezien de Europese instellingen de tekst in april 2024 ondertekenden. De verklaring benadrukt het belang van de Europese kindergarantie, een essentieel instrument in de strijd tegen kinderarmoede dat "versterkt" moet worden. Met deze garantie, aangenomen in 2021 zet de Europese Unie zich in om tegen 2030 vijf miljoen kinderen uit de armoede te halen.

Het doel van de Europese Kindergarantie is om kinderen "in nood" gratis toegang te geven tot essentiële diensten zoals crèches, scholen, gezondheidszorg, gezonde voeding en huisvesting. Om dit te bereiken stellen de lidstaten actieplannen op die onder toezicht van de Europese Commissie worden uitgevoerd. Hoewel België in eigen land bekritiseerd wordt vanwege het gebrek aan ambitie in zijn actieplan, heeft het op Europees niveau het voortouw genomen om dit instrument tot leven te brengen. Ondanks deze paradox, is de vooruitgang in Europa zeer welkom.

Een grote stap voorwaarts: de zorgplichtwet

Een belangrijke doorbraak tijdens het Belgische voorzitterschap is de richtlijn inzake zorgplicht. Deze richtlijn, voorgesteld door de Europese Commissie in 2019, heeft zeer tastbare gevolgen voor kinderen wereldwijd. Hoewel het Spaanse voorzitterschap in december 2023 een voorlopig compromis had bereikt, stuitte de Europese besluitvorming op verzet van enkele regeringen. Dankzij Belgische bemiddeling kon op het laatste moment een akkoord worden bereikt over deze essentiële tekst.

De richtlijn verplicht bedrijven met meer dan 1.000 werknemers en een omzet van meer dan 450 miljoen euro, om mensenrechtenschendingen in hun hele waardeketen te voorkomen. In geval van een schending door een onderaannemer, moet het opdrachtgevende bedrijf de schade herstellen en kan het burgerrechtelijk aansprakelijk worden gesteld.

Zonder de politieke wil en inzet van Europese beleidsmakers zou de recente vooruitgang ten gunste van kinderen kunnen stagneren.

Een van de rechten die bedrijven moeten beschermen, zijn de rechten van het kind. Dit is een belangrijke stap voorwaarts. Kinderen komen namelijk op verschillende manieren in aanraking met bedrijven: als consumenten van producten, door blootstelling aan marketing en reclame, en doordat er wereldwijd 160 miljoen kinderen in vaak erbarmelijke omstandigheden werken. Bovendien zijn kinderen vaak familie van werknemers, gebruikers van digitale platformen, en leven en spelen ze in door bedrijven vervuilde omgevingen.

Kinderrechten stonden de afgelopen zes maanden hoog op de Europese agenda. De vooruitgang was soms discreet en symbolisch of betrof de hoofdlijnen van het Europese beleid. De EU-richtlijnen over kinderen en gewapende conflicten zijn bijvoorbeeld onder het Belgische voorzitterschap aangepast. Ook het principe van de participatie van kinderen aan beslissingen die hen aangaan, is door de lidstaten bevestigd.

Vandaag, in een context van onveiligheid, publieke ontgoocheling en de opkomst van het populisme, moeten we vasthouden aan één hoop: dat kinderrechten hoog op de Europese agenda blijven staan. Zonder de politieke wil en inzet van Europese beleidsmakers zou de recente vooruitgang ten gunste van kinderen kunnen stagneren. Dat zou niet alleen tragisch zijn voor de kinderen zélf, maar ook voor de economie en cohesie van Europa. 

Karen Van Laethem is Senior Child Rights Officer bij UNICEF België.