Schelden en omhelzen met Palestinian Circus School

Cara Verhees (tekst) & Kasper Nollet (foto's)

20 november 2024 • 6 min leestijd

Voor jongeren die opgroeien in conflictgebied is circus meer dan vermaak. Het is een van de weinige ruimtes waar ze nog een beetje kind kunnen zijn. Onze reporters brachten een bezoek aan de Palestinian Circus School on tour in Gent.

De vloer is leeg, totdat een aanmoedigende ‘يلا’ (komaan!) weerklinkt. Plots komen de performers van Circus ID van tussen het publiek tevoorschijn en beginnen hun act. Deze binnenkomer maakt meteen duidelijk dat er hier geen passieve toeschouwers zijn: iedereen is deelnemer in het verhaal dat de jonge performers via circus willen vertellen.

Circus ID is een uitwisselingsproject van Palestinian Circus School met Belgische jongeren die verbonden zijn aan verschillende circusateliers, en jongeren uit Palestina. De school werd in 2006 opgericht door Shadi Zmorrod en Jessika Devlieghere om het leven van jongeren onder de bezetting draagbaarder te maken.

Het hoofdkwartier bevindt zich in Birzeit, niet ver van Ramallah. Met het circus trainen zij Palestijnse jongeren niet enkel fysiek, maar ook mentaal, zodat ze weerbaarder worden in een omgeving waarin ze niets meer onder controle hebben. In het circus voelen de jongeren zich even bevrijd van de openluchtkooi die Israël rond hen gebouwd heeft.

Vallen en opstaan is letterlijk een deel van de show. Maar ook vallen en opgevangen worden.

Palestinian Circus School begeleidde al talloze jongeren en oogst veel lof, maar ook weerstand. In 2023 zouden de Belgische en Palestijnse jongeren van Circus ID samen in verschillende steden van Palestina optreden. En toen werd het 7 oktober. Door het geweld werd het zo goed als onmogelijk om buiten de zone rond Ramallah te trekken. Toch hebben ze dat gedaan.

Lieven Leemans, coördinator van Circus ID, vertelt dat de Belgische jongeren er een harde realitycheck hebben gekregen. ‘In juli 2023 reisden ze naar Bethlehem, niet zo ver van Ramallah. Dat mocht toen nog. De Israëlische scheidingsmuur stijgt er vervaarlijk boven je uit. De Belgen waren ontdaan van de met graffiti bekladde muur, terwijl de Palestijnen luchtige vakantiekiekjes namen. De Belgen vroegen hun waarom dit beeld hen niet harder raakte, waarop de Palestijnen antwoordden: “Als we altijd verdrietig moeten zijn over de harde realiteit van de bezetting, dan hebben we niets meer dan een triest bestaan”.’

Het is een houding die ook tot uiting komt tijdens de performance. Vallen en opstaan is letterlijk een deel van de show. Maar ook vallen en opgevangen worden. De band tussen deze jongeren is duidelijk gebouwd op wederzijds respect.

Silina (15) uit Palestina spreekt met veel liefde over de uitwisseling. ‘De Belgische jongeren bieden oprechte steun. We hebben een prachtige connectie. Natuurlijk hebben ze niet hetzelfde meegemaakt als wij, maar ze proberen het tenminste te begrijpen. De voorbije weken hebben we samengewoond in Brussel en praktisch alles samengedaan. Vanuit onze verschillende ervaringen en culturen maakten we een show met de gedeelde taal van het circus.’

Wajdi (23) uit Palestina beaamt dat gevoel: ‘We zijn hier vandaag samengekomen als Belgen en Palestijnen om liefde te scheppen. We ontmoeten nieuwe mensen, bouwen vriendschappen op, delen onze kennis en leren van elkaar. Dat is liefde boetseren.’ In de performance komt dit tot uiting in een act waarin de jongeren tegen elkaar roepen en schelden. Plots klinkt er een ‘goed gedaan’ boven de kakofonie uit, gevolgd door ‘I love you’. De stilaan luider wordende uitdrukkingen van genegenheid overstijgen uiteindelijk de tirade.

‘Het circus is een cultureel wapen om verzet te tonen.’

De boodschap is duidelijk: alleen liefde verslaat haat, dus gebruik je stem om liefde te verspreiden. ‘En wanneer je je stem niet kan gebruiken, gebruik je je lichaam’, zegt Wajdi. ‘Wij Palestijnen demonstreren tijdens deze performance dat zelfs wanneer het moeilijk is en je de middelen niet hebt, je veel kunt doen met kunst. Ik probeer met mijn lichaamstaal uit te drukken wat niet alleen ik, maar alle Palestijnen hebben doorstaan.’

Het onderscheidt de Palestijnse van de Belgische jongeren. De meeste Palestijnen zijn niet alleen jonger dan de Vlaamse performers, ze hebben ook een ander doel. ‘Waar het voor onze jongeren voornamelijk begint als een hobby, zien de Palestijnen het circus als een stem die moeilijk te beknotten is door Israël’, legt Leemans uit. ‘Het is een cultureel wapen om verzet te tonen. De Israëlische staat controleert alles. Israël controleert of er water uit de kraan komt, hoelang je vastgehouden wordt bij een wegcontrole, of je het land uit mag of niet. Veel van de jongeren zien het circus als een veilige ruimte waar ze lichamelijke controle hebben over wat ze doen. Enkel fantasie is voor hen een vrijhaven.’

Asil (22) beschouwt circus niet alleen als toevluchtsoord weg van het geweld, maar als een manier om zich als vrouw te ontwikkelen. Ze streeft ernaar om een sterke en onafhankelijke persoon te zijn, wat in haar leefwereld niet altijd makkelijk is. ‘Vrouwen worden er verwacht om te trouwen en huisvrouw te zijn. In het circus hoef ik mezelf niet voor te doen als een ander persoon’, zegt Asil. ‘Ik kan er gewoon mezelf zijn. Ik oefen als een gek om mijn lichaam steviger te maken, wat ook een impact heeft op mijn mentaliteit. Voor ik bij het circus kwam, voelde ik me lang niet zo sterk als nu.’

‘In het circus kan ik gewoon mezelf zijn’, zegt Asil.

Een circus functioneert alleen maar als mensen elkaar omhoogtillen en blijven vasthouden. Dit ensemble benadrukt deze waarheid op overtuigende wijze met vallen en opstaan, en met schelden en omhelzen. Maar de toekomst van het project is, gezien de situatie in Palestina, heel onzeker.

Deze reportage werd geschreven voor de MO*special over bouwen aan duurzame vrede. Dit extra nummer kwam er in samenwerking met onze lidorganisatie Search for Common Ground.
Vind je dit artikel waardevol? Word dan proMO* voor slechts 4,60 euro per maand en help ons dit journalistieke project mogelijk maken, zonder betaalmuur, voor iedereen. Als proMO* ontvang je het magazine in je brievenbus én geniet je tal van andere voordelen.

Circusschool in Afghanistan laat kinderen kind zijn

Een Afghaanse circusschool probeert kinderen weerbaar te maken en hen te doen lachen en plezier maken.

29 okt. 24

MO*special over bouwen aan duurzame vrede

Ontdek hier de inhoud of bekijk hier alle magazines

Word proMO*

Vind je MO* waardevol? Word dan proMO* voor slechts 4,60 euro per maand en help ons dit journalistieke project mogelijk maken, zonder betaalmuur, voor iedereen. Als proMO* ontvang je het magazine in je brievenbus én geniet je van tal van andere voordelen.

Meer weten over proMO*lidmaatschap?

Je helpt ons groeien en zorgt ervoor dat we al onze verhalen gratis kunnen verspreiden. Je ontvangt vier keer per jaar MO*magazine én extra edities.

Je bent gratis welkom op onze evenementen en maakt kans op gratis tickets voor concerten, films, festivals en tentoonstellingen.

Je kan in dialoog gaan met onze journalisten via een aparte Facebookgroep.

Je ontvangt elke maand een exclusieve proMO*nieuwsbrief

Je volgt de auteurs en onderwerpen die jou interesseren en kan de beste artikels voor later bewaren.