Teakhout uit Zuid-Soedan zonder gesjoemel, kan dat?

De overstromingen, de ergste in zestig jaar, hebben geleid tot abnormale waterstanden. Het water verzwolg vooral in het noorden van het land akkers, huizen en wegen. In het zuiden en in andere delen waren de droogtes dan weer extreem.

De gemeenschappen die door klimaatverandering zijn getroffen ‘voelen dat niemand om hen geeft’.

Gedwongen migratie, onderlinge conflicten en de vernietiging van voedselvoorraden zijn enkele van de vele effecten van de klimaatverandering in Zuid-Soedan, zegt Martin Mogga, de plaatsvervangende bisschop van de African Inland Church. ‘Dit is een enorm probleem en niemand, ook niet de regering en de ngo’s, lijkt te weten hoe hij dat moet aanpakken.’

De gemeenschappen die door de klimaatverandering zijn getroffen ‘voelen dat niemand om hen geeft’, zegt de bisschop. ‘De droogte veroorzaakt grote problemen voor deze mensen, overstromingen houden hen op de vlucht en de algemene teneur is uitermate beroerd.’

‘Sommige groepen dringen andermans land binnen om zich te vestigen onder het mom van veediefstal. Deze groepen zijn eigenlijk niet uit op het vee, maar willen nieuw land om zich te vestigen omdat in hun eigen gebied alles is afgenomen.’

Natuurlijke gevaren

Door de politieke crisis in Zuid-Soedan zijn meer dan vier miljoen mensen ontheemd. De productie van ruwe olie, de enige economische bron, is gedaald van 350.000 naar 160.000 vaten per dag. De Verenigde Naties schatten dat driekwart van de bevolking voedselhulp en andere hulp van agentschappen en donateurs nodig heeft.

Zuid-Soedan behoort tot de top vijf landen die kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering. ‘Deze gevolgen hadden een enorme impact. De overstromingen uit het regenseizoen 2019–2020 duren in sommige gebieden nog steeds voort’, zegt Meshack Malo, de vertegenwoordiger van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties in Zuid-Soedan, in antwoord op gemailde vragen.

Volgens Malo vormt de klimaatverandering ‘aanzienlijke uitdagingen voor plattelandsgemeenschappen die zich bezighouden met landbouw en veeteelt. Denk maar aan voedselzekerheid of waterschaarste’.

Hoge temperaturen leiden tot langdurige droogte, en de neerslagextremen manifesteren zich in overstromingen. ‘De droogte verslechtert de conditie van het vee, door een gebrek aan weiland en water. Daardoor vergroot ook het risico op ziektes en conflicten over natuurlijke hulpbronnen’, zegt Malo.

‘Aan de andere kant hebben andere gebieden te kampen met zware overstromingen, vooral tijdens de pieken van de regenval. Ook de overstromingen veroorzaakten enorme schade aan akkerland en vee.’

‘Het platteland wordt gekenmerkt door een complex samenspel tussen klimaatverandering, schaarste aan hulpbronnen en sociale dynamiek. Daarbij moet je de gevolgen van klimaatverandering aanpakken, aan de hand van geïntegreerde benaderingen die duurzame ontwikkeling, conflictresolutie en veerkracht bevorderen.’

Hoe zien die geïntegreerde benaderingen eruit? ‘De uitdagingen aanpakken vereist gezamenlijke inspanningen op lokaal, nationaal en internationaal niveau om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, veerkracht op te bouwen en aanpassingsstrategieën op het platteland te ondersteunen’, zegt Malo. ‘Regeringen, burgerorganisaties en onderzoekers moeten samenwerken om gemeenschappen effectief te ondersteunen bij het implementeren van deze aanpassingsmaatregelen.’

Malo suggereert dat gemeenschappen zelf de strategieën voor hun levensonderhoud kunnen diversifiëren. Op die manier kunnen ze hun veerkracht tegen klimaatverandering vergroten en een duurzamere en welvarende toekomst voor zichzelf en toekomstige generaties opbouwen.

Conflictbeheer

Brandhout, houtskool en timmerhout zijn de belangrijkste inkomstbronnen in Zuid-Soedan. Toegang daartoe draagt sterk bij tot meer gewapend en vaak dodelijk geweld.

De meeste conflicten in Zuid-Soedan hebben momenteel ‘een directe band met natuurlijke hulpbronnen’, zegt conflictanalist Edmund Yakani in een interview in de Zuid-Soedanese hoofdstad Juba.

Dat was ook zo in Nzara County, dat grenst aan het vruchtbare Congo-bassin en kampte met de massale exploitatie van zijn bossen.

Bewustwording creëren over de gevolgen van de klimaatverandering en gemeenschappen helpen om vreedzame oplossingen te vinden, is de beste manier om de situatie weer in evenwicht te brengen, zegt Yakani.

Een vreedzame oplossing is bijvoorbeeld het aanplanten van bomen. ‘Als gemeenschappen natuurlijke hulpbronnen zoals teak kunnen planten, creëert dat een alternatieve oplossing voor de gehavende bosbouw.’

Toch is deze oplossing niet zonder problemen. Terwijl Nzara begint met teak planten, verwoest massale exploitatie een ander deel van de regio West-Equatoria. De teakplantages daar zijn een makkelijk doelwit voor opportunisten die de bomen illegaal omhakken en ze verkopen.

Volgens Yakani is het ‘essentieel dat autoriteiten de kap van teak reguleren. Het is ook erg belangrijk om mensen die betrokken zijn bij het kappen van teak leren om verantwoordelijkheid te nemen voor het planten van meer teakbomen. Dat gaat volgens de oude strategie van ‘‘één boom kappen en twee bomen planten’’.’

‘Gemeenschappen moeten zich bezighouden met herbebossing in hun eigen gebieden. Het besef dat de klimaatverandering een bron van geweld is, moet breder worden uitgedragen’, zegt Yakani.

‘Voor hun levensonderhoud is het essentieel om gemeenschappen aan te moedigen zich te richten op het planten van gewassen en houtsoorten die ook economisch interessant zijn, zodat ze een inkomen kunnen genereren.’

Gemeenschappen en stakeholders, maar ook de Zuid-Soedanese regering, moeten tot een consensus komen over mogelijke manieren om vreedzame oplossingen te vinden voor het verzachten van de gevolgen van de klimaatverandering, zegt Pia Philip, de ondersecretaris van het ministerie van Vredesopbouw in Zuid-Soedan.

‘De regering probeert de spanningen op te vangen, maar tegelijkertijd is er behoefte aan bewustwording bij de gemeenschappen dat de problemen die verband houden met klimaatverandering niet snel zullen verdwijnen en dat ze oplossingen moeten vinden om hier op een vreedzame manier mee om te gaan.’

Ook Philip ziet het aanplanten van bomen als een oplossing om de gevolgen van de klimaatverandering tegen te gaan. ‘Boomplanting en het planten van gewassen die bestand zijn tegen de droogte of overstromingen, is een manier waarop gemeenschappen klimaatverandering kunnen opvangen.’

Korte termijn versus duurzaamheid

De teak heeft ongeveer 25 jaar nodig om volwassen te worden en de gevolgen van de klimaatverandering tegen te gaan.

Daarom hebben de gemeenschappen zich gewaagd aan een inkomstenbron voor de korte termijn: de commerciële productie van de inheemse excelsa-koffie, die inheems is en wild groeit in de regio.

‘Hier hebben we onze eigen olie in de vorm van koffie.’

Angelo Edward Zingbondo, een inwoner van Nzara, heeft zijn land opengesteld voor een koffieplantage, met als doel te beginnen met oogsten tegen 2028. ‘Hier hebben we onze eigen olie in de vorm van koffie’, zegt hij.

Het plan is om een gevarieerde boomteelt te hebben om de klimaatverandering tegen te gaan en in de tussentijd het levensonderhoud van de mensen te blijven aanvullen.

‘Gezien de tijd die nodig is tot de teak volwassen is, leek het ons ideaal om de boeren in deze vruchtbare regio te betrekken bij de productie van andere geldgewassen om hun financiële draagkracht te vergroten’, besluit Tryon van de Maris Group.