Vier dagen ondergedompeld in de ‘speciale Russische operatie’ in Georgië

© Emiel Petrovitch

De eerste rapporten van de International Society for Fair Elections and Democracy (ISFED), een onafhankelijke ngo die al bijna dertig jaar toezicht houdt op verkiezingen in Georgië, bevestigen dit: ‘In de nabijheid van de stembureaus waren er gevallen van samenscholing van onbevoegden, mobilisatie van partijcoördinatoren van de regerende partij Georgische Droom, gevallen van georganiseerd vervoer van kiezers en het verzamelen van informatie over hen.’

‘Die mannen hebben vaak een lokale business’, legt Geleisjvili uit. ‘Als ze goede relaties hebben met Georgische Droom, krijgen ze groen licht. Ze willen dicht bij de macht staan.’ Salome Zoerabisjvili, de president van Georgië, liet weten dat ze aan het ministerie van Binnenlandse Zaken had gevraagd om ervoor te zorgen dat politie deze ‘buurtpestkoppen’ zou ‘verwijderen’. Het ministerie antwoordde haar niet.

Later zal blijken dat ze zelfs identiteitskaarten van kiezers in beslag namen, vooral van inwoners die voor de oppositie zouden stemmen. Georgische Droom liet ook mensen registreren als “nepwaarnemers” voor zogezegde ngo’s die verbonden zijn met de partij. Zo kregen ze meer van hun mensen binnen in stemlokalen, om zich te vergewissen van de situatie in de stemlokalen en kiezers te ‘begeleiden’.

Geheim van de stemming

Een van de belangrijkste elementen van het corruptieschema was de verspreiding van het gerucht dat de stemming niet geheim zou zijn. Kiezers werd bijvoorbeeld wijsgemaakt dat Georgische Droom de camera’s in de stemlokalen zou gebruiken om het stemhokje te filmen.

Er circuleerden ook geruchten dat de computers op de stembus konden identificeren op welke partij de kiezers zouden stemmen, en dat de bijzitters deze informatie zouden overmaken aan Georgische Droom.

We rijden het dorp Metekhi binnen. De overvloed aan verkiezingsposters van de regeringspartij is overweldigend. ‘Haar activisten plakten ze overal, op muren van mensen zonder te vragen en op publieke plekken, wat niet toegelaten is’, zegt Geleisjvili.

Luka Jorbenadze, verkiezingswaarnemer van MyVote, staat aan het kieslokaal. ‘We controleren of de bijzitters aan de kiezers een inktmarkering op hun vinger geven, of kiezers hun identiteitskaarten tonen.’

Meervoudig stemmen bleek achteraf een instrument in het corruptieschema. Als een kiezer geen inktmarkering krijgt, kan niet gecontroleerd worden of hij al eens gestemd heeft.

‘Maar hier zie ik geen grote onregelmatigheden’, zegt Jorbenadze tegen een vertegenwoordiger van de Amerikaanse ambassade in het kieslokaal. ‘De fraude gebeurde toch vooral vóór de verkiezingsdag en buiten de stemlokalen, met kieslijsten en druk op kiezers.’

Nagelbijten

Op de redactie van Project 64, een nieuw onafhankelijk televisiestation in Tbilisi, zijn alle gezichten op smartphones en televisieschermen gericht. Iedereen wacht op de eerste resultaten van de Centrale Kiescommissie.

‘Nog een paar minuten en dan weten we het’, zegt oprichter Giorgi Gotua. ‘De eerste exitpolls van een regeringsgezind medium plaatste Georgische Droom op 56%, maar in peilingen van peilingbureau Edison vooraf hadden ze slechts 41%. Dit is de eerste keer dat het eindresultaat zo sterk verschilt van een opiniepeiling van Edison.’

Klokslag 22.05 u. De eerste resultaten lopen binnen: ‘Georgische Droom leidt met 52,99%, de verzamelde oppositie heeft 38,4%.’

Stilte daalt neer over de hele redactie. Het gevreesde scenario lijkt zich te voltrekken, maar het werk gaat verder. Aan de tafel van de talkshow die Project 64 al de hele dag livestreamt, schuift ook oud-president Giorgi Margvelashvili aan.

Gotua analyseert: ‘Georgische Droom kan nooit meer dan 900.000 kiezers mobiliseren. Ze had dus belang bij een lage opkomst. Ze wil een hoge opkomst van mensen die ze onder druk kan zetten, dat is op het platteland. En een lage opkomst bij mensen die ze niet onder druk kan zetten of die toch niet op haar zouden stemmen. Dus vooral de mensen in de grote steden en de diaspora.’

We spraken gewone mensen op straat in de hoofdstad Tbilisi. Veel van hen zegden dat ze niet zouden gaan stemmen. Het wantrouwen in de hele politieke klasse in Georgië is groot. Deze mensen droegen zo ongewild bij tot de overwinning van Georgische Droom.

In het buitenland werd het aantal stemlocaties bewust beperkt gehouden, zodat Georgiërs daar ontmoedigd werden om lange afstanden af te leggen. In de hele VS waren er bijvoorbeeld maar drie stemlocaties. Op sociale media verschenen video’s van Amerikaanse Georgiërs die met hun auto’s vol Georgische vlaggen duizenden kilometers aflegden om te gaan stemmen.

In landen als Spanje was er een hoge opkomst met urenlange wachtrijen in Barcelona, maar daar waren er te weinig bijzitters in de stemlokalen. Bij de sluiting van de stemming stonden nog altijd mensen in de rij. Zij konden niet stemmen.

‘Speciale Russische operatie’

De volgende dag blijft het stil. Zouden de Georgiërs dan toch aanvaarden dat een pro-Russische partij het land via verkiezingsvervalsing kan omvormen tot een autoritaire staat?

Maar die avond publiceert de verenigde oppositie simultaan een bericht: samen met president Zoerabisjvili geven ze een persconferentie in het presidentieel paleis. Ze erkennen de uitslag van de verkiezingen niet en noemen de verkiezingen een ‘speciale Russische operatie’. Betekent dit dat ze Georgische Droom vanaf nu beschouwen als een partij die een staatsgreep pleegt? De president kondigt voor de volgende dag een protest aan bij het parlementsgebouw.

Tienduizenden mensen met Georgische en Europese vlaggen stromen toe voor het parlementsgebouw. Er is een podium geïnstalleerd. Plots verschijnt de president en weerklinkt een oorverdovend applaus. De lampjes van alle mobieltjes gaan aan als het Europese volkslied uit de luidsprekers schalt. Sommige mensen krijgen tranen in de ogen.

Deze Georgiërs vrezen dat met de verkiezingen ook hun Europese toekomst gestolen werd. Met kopieën van Russische wetten tegen de pro-Europese civiele samenleving en de lgbt+-gemeenschap gaf Georgische Droom duidelijk te kennen dat ze de integratie van Georgië in de EU zal dwarsbomen.

‘De resultaten die ze neerschreven, zullen niet de eindresultaten zijn.'

De president neemt het woord: ‘Ik gaf interviews aan buitenlandse media en sprak presidenten en buitenlandministers van EU-lidstaten. Ze zeggen allemaal hetzelfde: ze erkennen de resultaten van deze verkiezingen niet, op één persoon na die hier kort voorbijreed (de Hongaarse premier Viktor Orbán bezocht op hetzelfde moment de pro-Russische regeringspartij die de verkiezingsfraude organiseerde, red.). Ze vragen dat wij het onderzoek naar fraude afronden. Bij dat onderzoek zullen we zelfs internationale steun krijgen, zodat geen enkele vraag onbeantwoord blijft.’

‘De resultaten die ze neerschreven, zullen niet de eindresultaten zijn. Voor wie je ook stemde, je stemde voor Europa, voor onze toekomst en voor Georgië. Ik leg een eed af dat ik tot het einde aan jullie zijde zal staan tot we de poorten van Europa bereiken.’

Russische verkiezingswaarnemers

De volgende dag spreken we af met Roman Oedot en Ivan Sjoeksjin, twee ervaren Russische verkiezingswaarnemers. Ze verdienden hun strepen tijdens vervalste verkiezingen in Rusland, respectievelijk als directeur en analyst bij Golos, ooit de grootste onafhankelijke Russische ngo voor verkiezingswaarneming.

Sinds de Russische invasie van Oekraïne hield Golos officieel op te bestaan, maar Oedot en Sjoeksjin bleven allesbehalve passief. In Georgië zijn ze geregistreerd als waarnemer voor een Armeense organisatie en het European Platform for Democratic Elections. ‘Ik heb niet geslapen, het was onheilspellend om kamer 404 te krijgen’, zegt Oedot in zijn eigen cynische stijl.

‘Als we de bekende analysemethodes toepassen, haalde Georgische Droom zónder de vervalste stemmen geen meerderheid.’

In de lobby zijn de ‘election data miners’, zoals Oedot zijn team noemt, druk in de weer. Sjoeksjin kon de protocollen van elk stemlokaal downloaden van de website van de Centrale Kiescommissie. Dat zijn, per stemlokaal, het aantal geregistreerde kiezers, de effectieve opkomst, de stemmen per partij. Hij programmeerde een script om ze snel te analyseren.

Sjoeksjin vond bijvoorbeeld twee verschillende stemlokalen in hetzelfde gebouw in Tbilisi, dus met kiezers uit dezelfde buurt van de stad. Het ene stemlokaal registreerde een pak meer kiezers voor Georgische Droom. ‘Dat kan normaal gezien niet’, zegt hij. ‘Stembusvulling? Meervoudig stemmen? Geen idee.’

Sjoeksjin publiceerde zijn bevindingen een paar dagen na de verkiezingen. De manipulaties ten gunste van de regeringspartij gebeurden voornamelijk op het platteland, ook in stemlokalen waar wij waarnemers volgden. Er zijn statistische aanwijzingen van ‘opzettelijke ongeldigmaking’ van stembiljetten van tegenstanders van Georgische Droom. Er waren ook veel stembureaus met geen enkel ongeldig stembiljet precies waar Georgische Droom een hoge score haalde.

‘Als we de bekende analysemethodes toepassen, haalde Georgische Droom zónder de vervalste stemmen 49,25%’, zegt Sjoeksjin. ‘Maar ik ken geen rechtbank die statistiek aanvaardt als bewijs. Wij geven onze data aan Georgische waarnemers, en zij zoeken dan de bewijzen.’

Later die dag overleggen Oedot en Sjoeksjin met een coördinator van MyVote, die bevestigt dat ze bewijzen hebben: ‘We gaan 370 video’s en foto’s publiceren van onregelmatigheden. Vorige nacht gingen onze advocaten door de klachten. Ze vonden bewijzen van dezelfde trend in verschillende kieslokalen.’

‘Waarnemers die de toegang geweigerd werd, kiezers die niet gemarkeerd werden, gebruik van verkeerde identiteitskaarten … We hebben rapporten dat dezelfde schendingen in hetzelfde stemlokaal de hele dag lang gebeurden. En we hebben bewijs dat het in stemlokalen gebeurde die meer dan 10% van de kiezers vertegenwoordigen. Dat betekent dat, volgens de Georgische wet, deze verkiezingen ongeldig verklaard moeten worden.’

De Centrale Kiescommissie doet zelf geen onderzoek van de resultaten, maar liet weten dat waarnemers maar klacht moeten indienen.

Roman Oedot en Ivan Sjoeksjin aan het werk in Tbilisi. | © Emiel Petrovitch

Absolute meerderheid

De vervalsing op de verkiezingsdag was genoeg om Georgische Droom over de helft van de stemmen te tillen en een absolute meerderheid te fabriceren. Zonder manipulatie op de verkiezingsdag, zonder intimidatie van kiezers en mét respect voor het geheim van de stemming, had de partij dus geen meerderheid gehaald. Zonder de intimidatie in de maanden voor de verkiezingen, waarschijnlijk nog minder.

Dat is nog zonder de impact van de massale angstpropaganda en desinformatie in media, sociale media en straatbeeld gerekend. En zonder de disproportionele controle van Bidzina Ivanisjvili, partijvoorzitter van Georgische Droom, over de massamedia.

Met volledig democratische verkiezingen zou de alliantie van oppositiepartijen een regering hebben kunnen vormen.

Met volledig democratische, vrije en eerlijke verkiezingen zou Georgische Droom waarschijnlijk rond de 30 procent halen. Het scenario zou dan vergelijkbaar zijn geweest met de Poolse parlementsverkiezingen van 2023. Toen haalde de regerende partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) 35 procent van de stemmen, maar een alliantie van oppositiepartijen kreeg meer dan de helft van de stemmen en vormde een regering. Dat scenario wilde Georgische Droom koste wat het kost vermijden.

Ook de resultaten bij de diaspora, waar Georgische Droom minder kon intimideren en controleren, tonen wat de uitslag had kunnen zijn met vrije en eerlijke verkiezingen: Georgische Droom haalde 15 procent, de verzamelde oppositie 75 procent.

Nederlaag voor de liberale democratie

Nu het vaststaat dat Donald Trump opnieuw president van de Verenigde Staten wordt, zou het kunnen dat de VS een regering van Georgische Droom zullen erkennen, en Vladimir Poetin zijn gang laten gaan. De EU zal alleen staan, en zelfs van binnenuit verder ondermijnd worden door de Hongaarse premier Viktor Orbán.

De Georgische president en oppositie hebben dan weinig andere keuzes dan hun zetels te aanvaarden in een parlement gedomineerd door de regeringspartij. Dat alles zou een overwinning betekenen voor het manipulatieve pro-Russische autoritarisme, en een nederlaag voor de Europese liberale democratie.