Franse islamitische privéschool slachtoffer van islamofoob beleid

Schijnproces

Ondanks dit succesverhaal schrijft regioprefect Georges-François Leclerc op 18 oktober 2023 een brief naar schoolhoofd Eric Dufour, waarin de prefect meldt dat hij overweegt om het associatiecontract tussen de privéschool Averroès in Lille en de Franse staat te beëindigen. Dufour ontving de brief echter pas nadat de inhoud ervan die ochtend in het rechts-conservatieve weekblad Le Point verschenen was. Zo bracht Leclerc eerst zijn politieke achterban op de hoogte, en dan pas de betrokken school.

Op 27 november verschijnt schoolhoofd Eric Dufour voor een academische adviescommissie die de regioprefect moet adviseren over de ontbinding van het contract. Maar die vergadering heeft meer weg van een schijnproces. De commissie wordt voorgezeten door de prefect zelf, en Dufour heeft de beschuldigingen veel te laat te horen gekregen, waardoor er amper tijd was om de verdediging voor te bereiden.

De verbijstering van de schooldirectie is compleet, wanneer ook Xavier Bertrand (Les Républicains), voorzitter van de Regionale Raad van Hauts-de-France, aanwezig is. Bertrand heeft de ambitie om de volgende president van Frankrijk te worden, en stelt al jaren alles in het werk om Averroès te dwarsbomen. Hij heeft niets te zoeken op de zitting, maar geeft de commissieleden toch een dringend stemadvies.

Met zestien stemmen vóór en negen onthoudingen geeft commissievoorzitter Leclerc het advies aan regioprefect Leclerc, aan zichzelf dus, om het contract met Averroès te ontbinden. ‘Ik vind die negen onthoudingen nog dapper’, zegt Dufour over de stemming. ‘Bertrand is een machtige man.’

Qatar Charity

Een van de beschuldigingen tegen de school gaat over een zogenaamde schimmige financiering uit Qatar. Dat verhaal haalde de prefect uit het boek Qatar Papers (2019), van journalisten Georges Malbrunot (Le Figaro) en Christian Chesnot (France Inter). Daarin staat dat Qatar een netwerk van islamitische scholen in Europa zou financieren om daar de salafistische ideologie van de Moslimbroederschap te doen wortelen. Averroès zou in deze context miljoenen euro’s vanuit het emiraat hebben ontvangen.

Regiovoorzitter Bertrand grijpt sindsdien dit boek aan als reden om de subsidies aan Averroès niet uit te betalen. ‘Hij is een goede acteur’, zegt schoolhoofd Dufour over Bertrand. ‘Op televisie deed hij alsof hij in dat boek gelezen had dat we een cheque uit Qatar hadden ontvangen. Maar dat wist hij al jaren, want de vicevoorzitter van Regionale Raad zat in onze raad van bestuur. Alles was transparant.’

Dat blijkt ook uit een rapport van de onderwijsinspectie van 2020. Daarin staat dat Averroès in 2014 850.000 euro ontving van de liefdadigheidsinstelling Qatar Charity voor de aankoop van een eigen schoolgebouw. Er was niets illegaals aan de transactie en de Regionale Raad was er al die tijd van op de hoogte.

Maar sinds 2019 weigerde Bertrand elk jaar de subsidies uit te keren, wat steeds door de school juridisch werd aangevochten, en waarbij de rechter de school steeds in het gelijk stelde. De Regionale Raad werd dus elk jaar opnieuw verplicht om de subsidies toch uit te betalen.

De enige manier waarop de Regionale Raad zijn financiële verplichting aan Averroès kon ontlopen, was door het contract te ontbinden. Maar daar kon alleen regioprefect Georges-François Leclerc over beslissen.

Cursus islamitische ethiek

En Leclerc vindt nog een andere verdachtmaking tegen de school. Een recent rapport van de Chambre régional des comptes (CRC) vermeldt een syllabus van de cursus islamitische ethiek die op Averroès wordt aangeboden.

In die syllabus staat een boek met commentaren op De Veertig Hadith van Iman An-Nawawi, geschreven door twee hedendaagse Syrische exegeten. De Veertig Hadith, klassieke teksten in de islam, zijn niet het probleem, het zijn de commentaren erop die problematische stellingen bevatten.

Zo zouden vrouwen zich niet zomaar onder mannen mogen begeven op het werk, en is de doodstraf de juiste straf voor apostasie, het geloof de rug toekeren. Voor Leclerc bewijzen deze commentaren dat de school radicale, salafistische ideeën onderwijst die indruisen tegen de waarden van de Franse Republiek.

Volgens schoolhoofd Dufour hebben de leerlingen het boek nooit in handen gehad. Het document in het CRC-rapport zou geen syllabus zijn, maar een referentiekader om de docent te helpen het vak vorm te geven. Gevraagd waarom het boek zelfs maar op de lijst staat, antwoordt Dufour: ‘Dat was een grote fout. Toen ik erachter kwam, heb ik het er meteen laten afhalen. De docent praat met de leerlingen over de Hadith, niet over deze commentaren.’

Het is echter moeilijk te bewijzen dat de leerlingen de commentaren niet gelezen hebben. Dat gegeven was voor een administratieve rechtbank in Lille in februari de reden om het besluit van de prefect niet terug te draaien.

Respect voor andere religies

Volgens schooldirecteur Eric Dufour sporen de commentaren ‘niet met wat wij onze leerlingen meegeven.’ Dat nog maar suggereren vindt hij al idioot. ‘Wij brengen de leerlingen juist respect bij voor andere religies. Wij hebben geen problemen met christenen, noch met joden. We hebben hier katholieke en atheïstische leraren. Dat is een rijkdom. En de islam leert juist: “Wie één mens doodt, die doodt de hele mensheid.”’

De stelling dat vrouwen zich niet onder mannen mogen begeven, is in ieder geval niet van toepassing op Averroès. Jongens en meisjes zitten naast elkaar in de klas, vrouwelijke en mannelijke docenten eten samen in de lerarenkamer, en ook in de gebedsruimte bidt iedereen samen.

MO* sprak met leerlingen over de – vrijwillige – cursus islamitische ethiek. Zij benadrukken dat die vooral bestaat uit gesprekken met de docent. Er zouden zelfs maar weinig boeken aan te pas komen. De cursus biedt volgens hen de gelegenheid om vragen te stellen over het geloof.

Roumayssa, uit het laatste jaar omschrijft het vak als een schild tegen desinformatie over de islam die rondgaat op internet. ‘Op sociale media kom je zoveel religieus radicalisme tegen. De cursus ethiek helpt leerlingen om zich daartegen te wapenen.’

Repressie door de overheid

Waarom wordt Averroès zo in het vizier genomen? Die vraag stelt MO* aan een onderzoekster op het gebied van islam, verbonden aan een gerenommeerd Frans onderzoeksinstituut. De sociologe wil graag praten, maar wil niet bij naam worden genoemd. Omwille van de huidige repressie van de overheid tegen de islam vreest ze repercussies vanuit de politiek.

‘Een paar jaar geleden was er al een politieke campagne om de universiteiten te zuiveren van islamo-gauchisme’, zegt ze. Die term wordt gebruikt om een samenzwering van politiek links met de islam te suggereren. ‘Sinds de aanval van Hamas op Israël is het natuurlijk nog erger geworden.’

De oprichters van Lycée Averroès zijn lid van Musulmans de France (MF) een organisatie die opkomt voor de belangen van moslims in Frankrijk en een link heeft met de Moslimbroederschap. Volgens de sociologe is dit echter een intellectuele link, geen organisatorische. ‘Het is niet zo dat de Moslimbroederschap de MF vertelt wat ze moeten doen. Bovendien put de MF ook uit andere intellectuele stromingen, en kijkt het zeker niet uitsluitend naar de Moslimbroederschap.’

‘Het doel van MF is om een islamitische middenklasse te creëren, en om een moslimelite op te leiden’, zegt de sociologe. ‘Daarbij staan ze een gematigde islam voor die confrontatie vermijdt. Het is een emancipatiestrategie die helemaal niet uniek is voor moslims, maar veel voorkomt bij gemarginaliseerde minderheden. Maar sommige mensen zien daar een bewijs in van le grand remplacement: de omvolking.’

‘Als een minderheid sociaal te ambitieus wordt’, gaat ze verder, ‘wordt dat afgestraft. Er is een parallel te trekken met hoe Europa in het verleden is omgegaan met de Joden.’

Kwalijke beeldvorming

De leerlingen vinden het pijnlijk wat er in de media over hen gezegd en geschreven wordt. ‘Er wordt een heel gespannen sfeer gecreëerd’, zegt Wissem, een welbespraakte laatstejaarsstudente. ‘We worden omschreven als terroristen. Dat lijkt me ongezond.’

‘Het is niet eerlijk dat men zo over ons praat zonder hier geweest te zijn’, vult haar klasgenote Leila aan. ‘Ze weten niets en hebben het recht niet om ons zo zwart te maken!’

Hun docente Spaans, de katholieke Sophie Mouhalil, windt zich op over de kwalijke beeldvorming. ‘Als ik hoor wat sommige media over ons zeggen, dan kwetst me dat. We zouden kinderen ronselen en indoctrineren! Ik word zo boos als ze die termen gebruiken!’

Ook Oumeima is niet gediend van dat soort termen. ‘Indoctrinatie? Dat is een belediging van onze intelligentie. Alsof we zelf niet kritisch kunnen nadenken!’

Roumayssa heeft het gevoel dat ze zich voortdurend moet rechtvaardigen. ‘Onze cijfers zeggen blijkbaar niet genoeg.’

Misschien zijn die cijfers net het probleem. ‘Het is de uitmuntendheid die bang maakt’, zegt Dufour. ‘Onze oud-leerlingen zijn doctors, ingenieurs, en advocaten. Dat jaagt sommige mensen angst aan. Moslims zouden infiltreren in de instellingen. Wat een onzin! Wij vormen hier geëngageerde burgers die een toegevoegde waarde zijn voor Frankrijk, die werken voor Frankrijk.’

Un lycée républicain

MO* is aanwezig bij het evenement Elles bougent in de aula van de school. Vrouwelijke ingenieurs die als gastspreker zijn uitgenodigd, vertellen de meisjes van Averroès dat ook zij ingenieur kunnen worden. ‘Je man kan later ook voor de kinderen zorgen, weet je.’

‘In Frankrijk worden vrouwen nog altijd 20% minder betaald dan mannen’, zegt geschiedenisleraar Hamza El Kostiti. ‘Er zijn te weinig vrouwen in topfuncties. Ze worden nog steeds een beetje raar aangekeken als ze werken terwijl ze kinderen hebben. Daarom organiseren we dit evenement. We willen meisjes meegeven dat ze alles kunnen worden wat ze willen.’

Geschiedenislerares Amel Afejjay is met de leerlingen een petitie begonnen, gericht aan president Macron. De boodschap luidt: ‘Averroès, nous sommes un lycée républicain!’ Er werden al 40.000 handtekeningen verzameld. ‘Helaas heeft de president niet gereageerd’, zegt Afejjay.

Lycée Averroès probeert via het gerecht, vooralsnog tevergeefs, om de ontbinding van het contract te laten opschorten. Maar schooldirecteur Dufour geeft de moed niet op. ‘Gelukkig leven we nog altijd in een rechtsstaat’, zegt hij aan MO*. ‘De prefect heeft verdenkingen en verdachtmakingen, maar wij hebben bewijzen. We hebben hoop dat het goedkomt.’