Deze Maleisische conservator wijdt haar leven aan het beschermen van vuurvliegjes

‘Door die regel leek de nacht een mysterie voor me’, vertelde Jusoh tijdens de conferentie waar we elkaar voor het eerst ontmoetten. ‘Ik bracht mijn schooltijd door met het bewonderen van het donker, maar ik kwam er nooit toe om het te ontdekken.’

Als jonge wetenschapper begon dat te veranderen. Tijdens een boottocht door de monding van een mangrove, laat op de avond, werd ze omsingeld door duizenden vuurvliegjes. Zoals ze vertelt in haar TED-talk ‘was dat het moment dat ik nooit zal vergeten: het moment dat ik officieel verliefd werd op kelip-kelip’, wat de lokale naam is voor vuurvliegjes.

Vandaag is Jusoh universitair hoofddocent biodiversiteit en natuurbehoud aan de Monash University in Maleisië. Ze wijdt haar carrière aan onderzoek naar vuurvliegjes en hun behoud. Een recent onderzoek waaraan ze meeschreef over de bedreigingen van vuurvliegjes en de wereldwijde beschermingsstrategieën, is één van haar verwezenlijkingen.

Een ander deel van Jusohs onderzoek is gericht op het geslacht Pteroptyx, dat ook bekendstaat als ‘samenkomende vuurvliegjes’. Zoals de vuurvliegjes die ze die ene nacht zag, verzamelen de Pteroptyx zich in grote zwermen in bomen en struiken langs getijdenrivieren in mangrovemoerassen, en knipperen hun lichten bijna synchroon. Door dit vertoon noemt de Internationale Unie voor Natuurbescherming (IUCN) de soort ‘icoonsoorten’.

Maar zelfs die iconen zitten in de problemen. In juni, luttele tijd voor Wereldvuurvliegendag op 6 juli, kondigde de specialistengroep voor vuurvliegjes van de IUCN aan dat vier soorten van de Pteroptyx het risico lopen op uitsterving en dat ze slechts één stap verwijderd zijn van een bedreigde diersoort te worden. Het gaat hier om de Comtesse-vuurvlieg (P. bearni), de synchroon gebogen vuurvlieg (P. malaccae), de perfect synchrone vuurvlieg (P. tener) en de niet-synchrone gebogen vuurvlieg (P. valida). Het risico op uitsterven van de meeste soorten vuurvliegjes moet nog worden beoordeeld en is iets waar de specialistengroep aan werkt.

Op de dag dat de IUCN zijn nieuwe Rode Lijst van bedreigde diersoorten aankondigde, sprak ik met Jusoh over haar werk.

Er zijn meer dan 2200 bekende soorten van vuurvliegjes. Ze zijn te vinden op elk continent, behalve Antarctica. Elke soort is een indicator van zijn habitat. Waarom is dat belangrijk?

Wan Faridah Akmal Jusoh: Vuurvliegjes zijn zo belangrijk, in de eerste plaats om het ecosysteem in balans te houden. Er zijn nog insecten die daarin een rol spelen, maar als je naar vuurvliegjes kijkt heeft hun leven een andere rol.

Wat de larven van vuurvliegjes betreft, gaat het om het in stand houden van een goede leefomgeving van hun prooien. Ze eten bijvoorbeeld slakken, en die hebben een goede waterkwaliteit nodig. Is dat niet het geval, dan zal de slakkenpopulatie afnemen en bijgevolg ook de populatie vuurvliegjes.

U sprak over het moment dat u de kelip-kelip voor het eerst zag dansen, en hoe dat een moment van verwondering en opwinding was. Dat moment zorgde voor uw hele levenswerk. Wat zou u zeggen aan mensen die zo’n verwondering niet meemaakten? Waar moeten ze beginnen te zoeken naar verwondering in de natuur?

Wan Faridah Akmal Jusoh: Dat is een moeilijk te beantwoorden vraag. Het hangt ervan af hoe nieuwsgierig je bent en hoe je openstaat voor nieuwe ervaringen. Als je van natuur houdt of van nature nieuwsgierig bent, is het waarschijnlijk makkelijk om aangetrokken te worden tot zo’n mysterie. Ik geloof dat je door nog maar te kijken naar vuurvliegjes je dat magische moment ervaart. Die kracht hebben ze.

In uw TED-talk vertelde u hoe de nacht mysterieus voor u was, omdat u thuis moest zijn bij het schemerdonker. Dat is iets wat kinderen wereldwijd met u delen. Hoe kunnen we de verwondering over het donker bij kinderen stimuleren?

Wan Faridah Akmal Jusoh: Dat vooral gekeken wordt naar de veiligheid van kinderen buiten ‘s nachts, is logisch. Maar als je van jongs af aan ingeprent krijgt dat je niet naar buiten mag, voelt het gevaarlijk aan. Naar buiten gaan gaat dan gepaard met vele vormen van twijfel, maar er zijn altijd manieren om dat te doen.

We hebben tegenwoordig veel mogelijkheden om plekken te verkennen die al bekend zijn, zoals ecotoeristische gebieden. Als je onzeker bent, vooral als je bang bent van de nacht, kan je altijd met familie gaan of vrienden vragen om mee te gaan. Hoe meer hoe beter.