Nieuwe Bulgaarse anti-homowet komt recht uit ‘Russisch draaiboek’

Een amendement op de Bulgaarse onderwijswet, aangenomen op 7 augustus 2024 met een enorme meerderheid in het parlement, verbiedt de ‘propaganda, promotie of aanzetting op welke manier dan ook, direct of indirect, van ideeën en opvattingen met betrekking tot niet-traditionele seksuele oriëntatie en/of genderidentiteit anders dan de biologische’.

‘Leraren zijn echt bang voor wat er nu gebeurt. We vrezen dat schoolkinderen meer zullen worden gepest vanwege hun geslacht en seksuele geaardheid, maar ook dat de wet discriminatie door andere leerlingen en zelfs leraren legitimeert’, zegt Denitsa Lyubenova van Deystvie, een van de grootste lgbtq+-organisaties in Bulgarije.

Georgië en Slowakije

De voorbije jaren hebben veel landen in de regio soortgelijke wetgeving voorgesteld of aangenomen. Wetten die zogenaamde lgbtq+-propaganda verbieden, werden in 2021 in Hongarije en vorig jaar in Kirgizië geïntroduceerd. Ze waren op hun beurt geïnspireerd door Russische wetgeving van bijna tien jaar geleden.

Op dezelfde dag dat de Bulgaarse wet werd aangenomen, uitte ook de extreemrechtse Slowaakse Nationale Partij (SNS) het plan om tijdens de volgende parlementszitting in september een wetsvoorstel in te dienen dat het bespreken en onderwijzen van lgbtq+-thema's op scholen aan banden legt.

En ook in Georgië heeft de regerende partij afgelopen juni wetgeving voorgesteld die onder andere lgbtq+-bijeenkomsten verbiedt, net als huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht, geslachtsverandering en de adoptie van kinderen door koppels van hetzelfde geslacht. Ook op scholen en in advertenties zou elke vorm van ‘lgbtq+-proganda’ taboe worden.

Buitenlandse agenten

Opvallend: zowel in Slowakije als in Georgië komen de voorstellen kort na de invoering van zogenaamde 'wetten voor buitenlandse agenten' die beperkingen en zware verplichtingen opleggen aan bepaalde ngo's die buitenlandse financiering ontvangen. Ook daarin ging Rusland, dat al sinds 2012 zo’n wet heeft, voor.

Activisten noemen het geen toeval dat de anti-homowetgeving en de wetgeving voor 'buitenlandse agenten' snel na elkaar worden ingevoerd. ‘De anti-lgbtq+-wetgeving is waarschijnlijk de eerste in een reeks wetten die niet alleen lgbtq+-mensen zullen discrimineren, maar ook andere gemarginaliseerde groepen, die door extreemrechtse organisaties in Bulgarije als een "probleem" worden gezien’, aldus Lyubenova.

‘Deze anti-lgbtq+-wet is afkomstig van de extreemrechtse partij Vazrazhdane, die eerder wetsvoorstellen heeft ingediend  rond "buitenlandse agenten" in Bulgarije. We verwachten dat er binnenkort een wetsvoorstel zal worden ingediend in het Bulgaarse parlement’, voegt ze eraan toe.

Zondebokken

In Georgië, waar wetten die de rechten van lgbtq+ beperken deze maand in het parlement worden besproken, zegt het middenveld dat de regering de ene wet gebruikt om steun voor de andere te vinden. ‘Beide wetten maken deel uit van hetzelfde grote kwaad’, zegt Paata Sabelashvili, van de ngo Equality Movement in Georgië.

‘Het is zeer verontrustend om te zien hoe Bulgarije tactieken overneemt uit het Russische draaiboek tegen mensenrechten.’

‘Vaak gaan anti-lgbtq+-wetten hand in hand met andere onderdrukkende wetgeving. De ene komt snel na de andere. Het gaat erom dat bepaalde politieke partijen zich concentreren en de uiteindelijke macht naar zich toetrekken. Lgbtq+ en andere gemarginaliseerde groepen zijn slechts zondebokken’, denkt Belinda Dear, campaigner bij de lgbtq+organisatie ILGA Europe.

Dear vermoedt dat het aannemen van dergelijke wetten autocratische regimes helpt om aan de macht te blijven “door het ontmantelen van het middenveld, dat politici in de gaten houdt”.

Daarna volgen volgens haar het ‘ontmantelen van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de media’.

Pro-Russische gevoelens

Activisten in Slowakije en Georgië die we hebben gesproken, benadrukken de sterk pro-Russische gevoelens die door regeringspartijen in hun landen worden geuit, terwijl de Hongaarse premier Viktor Orban zelfs onder ambtenaren van de Europese Unie zwaar is bekritiseerd vanwege zijn toenadering tot het Kremlin en zijn kritiek op de hulp voor Oekraïne sinds het begin van de grootschalige invasie van Rusland in zijn buurland.

‘Deze partijen hebben banden met Rusland. Het is strategisch gecoördineerd; het is zeer goed gepland’, meent Dear.

Ook Forbidden Colours, een in Brussel gevestigde lbtq+-belangengroep, koppelde de Bulgaarse wet direct aan de onderdrukking van rechten door het Kremlin in Rusland. ‘Het is zeer verontrustend om te zien hoe Bulgarije tactieken overneemt uit het Russische draaiboek tegen mensenrechten’, zei de groep in een verklaring.

Ondertussen hebben internationale en Bulgaarse mensenrechtenorganisaties de EU opgeroepen om de Bulgaarse regering te dwingen de anti-lgbtq+-wet in te trekken, terwijl Bulgaarse maatschappelijke organisaties zich klaarmaken om de uitvoering ervan aan te vechten.

Er zijn straatprotesten geweest tegen de wet in hoofdstad Sofia en Lyubenova zegt dat haar organisatie ook juridische stappen tegen de wet voorbereidt. ‘Met deze wet stellen extreemrechtse groeperingen ons vermogen om op te staan tegen haatdragende acties op de proef. We moeten dit aanvechten’, besluit Lyubenova.